بزرگنمايي:

پیام خوزستان - دیپلمات و سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه بر لزوم استفاده از فرصت‌های دیپلماتیک در صورت تغییر رویکرد آمریکا و ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و ترمیم خسارت‌های تحریم‌ها تأکید کرد و گفت: در صورت تداوم فشارهای آمریکا بر صادرات نفت ایران، کشور باید به دنبال راه‌حل‌های خلاقانه‌تر باشد تا آثار این سیاست‌ها را کاهش دهد.

به گزارش شانا به نقل از ماهنامه ایران پترولیوم ، رامین مهمانپرست، دیپلمات در کشاکش تهدیدهای ترامپ مبنی بر فشار حداکثری برای فروش نفت ایران و تشدید تنش تعرفه‌ای میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا می‌گوید: ایران می‌تواند از فرصت جنگ تعرفه‌ای که میان ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا به‌وجود آمده است، استفاده کند و در بازار انرژی اروپا حضور فعال‌تری داشته باشد، همچنین به تأمین کالاهای مورد نیاز اتحادیه اروپا از طریق کریدور شمال به جنوب بپردازد.
او معتقد است: در شرایط حاضر ایران می‌تواند از موقعیت اهمیت ثبات منطقه خاورمیانه و غرب آسیا برای آمریکا و اروپایی‌ها استفاده کند و با ایجاد ثبات در منطقه‌ای که ایران هم در شاهراه انتقال انرژی آن قرار دارد، جایگاه راهبردی خود را بیش‌ازپیش به نمایش بگذارد.
گفت‌وگو با رامین مهمانپرست، دیپلمات و سفیر پیشین ایران در لیتوانی در ادامه می‌آید.
تحریم‌های ایالات متحده با وجود گفت‌وگوی غیرمستقیم ایران و آمریکا همچنان پابرجاست، در این شرایط آیا ایران می‌تواند به روند همکاری مشترک با همسایگانی که هم‌پیمان آمریکا محسوب می‌شوند، ‌امیدوار باشد؟
شاید اگر دونالد ترامپ در آمریکا به قدرت نمی‌رسید و از برجام خارج نمی‌شد و البته فشارهای بین‌المللی و افکار عمومی این کشور، دولتمردان آمریکایی را تحت فشار قرار نمی‌داد که بالاخره این توافق باید یک دستاورد اقتصادی برای آنها داشته باشد، وضعیت برجام به شرایط فعلی‌اش نمی‌انجامید و در عین حال ما به‌تدریج شاهد ایجاد زمینه برای اجرای آن بودیم، هم اکنون برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها ثبات منطقه خاورمیانه و غرب آسیا از اهمیت بسزایی برخوردار است، پس ما می‌توانیم از این موقعیت استفاده کنیم. منطقه ما محل تلاقی شاهراه‌های انرژی و البته محل اتصال و دسترسی به بازارهای مختلف است. پس اگر بتوانیم با ایجاد ثبات در منطقه - که عنصری مهم و مؤثر است - جایگاه خود را برای تمام قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به نمایش بگذاریم می‌توانیم از این موقعیت برای پیشبرد اهداف خود که یکی از آنها به‌دست آوردن توافق با ایالات متحده است، استفاده کنیم. حتماً لازم نیست با آمریکا بر سر تمام موضوعات و مسائل سیاسی اتفاق نظر داشته باشیم. ما باید منافع مشترک داشته باشیم و روند گفت‌وگوهایمان را در همان مسیر ادامه دهیم.
در واقع بر اساس منافع مشترک‌مان پای میز مذاکره بنشینیم؟
همین‌طور است. یکی از مواردی که می‌تواند به توافق ما با آمریکا و کاهش تحریم‌ها منتهی شود این است که هر دو کشور در برخی موضوعات دارای منافع مشترکی هستند و ما باید تمرکزمان را معطوف بر آنها کنیم، اما اگر سیاست‌های فشار حداکثری رئیس‌جمهوری آمریکا بخواهد عملی و به‌صورت جدی پیگیری شود ایران در وضعیت سخت‌تری قرار خواهد گرفت و لازم است تغییرات جدی‌تری را در کشور اعمال کنیم تا اقتصاد ایران بتواند بدون اتکا به نفت هم امور خود را به پیش برد. یکی از راه‌ها این است که با کشورهایی که از تحریم‌های آمریکا معاف شده‌اند، یا خودشان تحت تحریم‌های غرب قرار دارند، همکاری داشته باشیم، به‌خصوص در زمینه همکاری‌های ترکیبی حوزه انرژی که شامل صادرات نفت و گاز و محصولات پتروشیمی است. این اقدام‌ها می‌تواند به رفع تحریم‌ها یا کم‌اثر کردن تحریم‌ها کمک کند، اما سیاست اساسی که در این زمینه باید انجام شود این است که ما به جای خام‌فروشی به دنبال ایجاد ارزش افزوده در حوزه نفت و گاز کشور باشیم. برای اینکه این اتفاق بیفتد باید تغییراتی را در ساختار اقتصادی کشور دنبال کنیم و نقاط ضعفی را که در ساختار بودجه ایران وجود دارد و به کسری منابع مالی کشور منجر می‌شود رفع کنیم. به عبارت دیگر اقدام‌هایی که ما را به درآمدهای نفتی و فروش نفت و گاز و مشتقات آن وابسته می‌کند، اصلاح شود. ما باید در این دولت - همان‌طور که باید در دولت‌های پیشین هم صورت می‌گرفت - به یک‌سری اصلاحات بنیادین دست بزنیم. باید تصمیم‌های بزرگ اقتصادی بگیریم و شجاعانه روندی را که به اصلاح ساختار دولتی بزرگ و پرهزینه منجر می‌شود تغییر دهیم.
در واقع در کنار اقدام‌هایی که در رابطه با مناسبات ایران با کشورهای دیگر دنبال می‌کنیم، روندی را پیگیری کنیم تا از وابستگی کشور به درآمدهای نفتی بکاهیم؟
دقیقاً همین مسیر را باید دنبال کنیم. باید کاری کنیم تا کسری بودجه‌مان را به صفر برسانیم و محتاج تأمین هزینه‌های جاری‌مان نباشیم و درآمدهای حاصل از فروش نفت باید در صندوق توسعه ملی ذخیره شود، نباید آن را صرف هزینه‌ها و موضوعات جاری کشور کنیم. معتقدم حتی در شرایط فعلی که تحت فشار تحریم‌ها و محدودیت‌های اعمالی از سوی کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا هستیم و با وجود تمام رفتارهای ظالمانه ایالات متحده باید با اعمال برخی تغییرات در ساختار اقتصادی کشور، بودجه را ساماندهی و صرف موضوعات مهم و حائز اهمیت کنیم. در همین وضعیت هم می‌توانیم برای آینده ایران کاری انجام دهیم.
در همین رابطه باید در گام نخست ساختار اقتصادی کشور را از دولتی بودن به سمت اجرای آن از سوی بخش خصوصی هدایت کنیم تا درآمدهای حاصل از فروش نفت، این طلای سیاه و کالای گران‌قیمت اقتصادی صرف موارد حیاتی و تأثیرگذار کشور شود. مواردی که در آینده نیز فرزندان ما بتوانند از نتایج آن بهره‌مند شوند. اگر این هدف محقق شود در عین حال که هزینه‌های ما به دلیل کوچک شدن دولت کاهش یافته است، به‌خاطر فعالیت بیشتر بخش خصوصی درآمدهای بیشتری را کسب کرده‌ایم. ما دیر یا زود باید به این سمت حرکت کنیم. مصارف جاری کشور هر روز ما را بیش‌ازپیش به بودجه سالانه‌مان وابسته می‌کند و حتی در صورت نبود تحریم‌های آمریکا اگر چندبرابر مقدار فعلی تولید نفت و گاز داشته باشیم نیز بازهم درآمدها و مصارف کشورمان با هم همخوانی ندارند. یعنی اگر با افزایش درآمدهای نفتی کشور می‌خواستیم هزینه‌های جاری‌مان را مدیریت کنیم باز هم از پس این هزینه‌ها برنمی‌آمدیم.
در مورد همسایگان ایران نیز اعتقاد دارم هرکدام نیازهایی داریم، بعضی نیازهایمان مشترک است و بعضی ممکن است متقابل باشد. هدف مشترک این است که کشورهای منطقه بیشترشان منابع بزرگ انرژی دارند و می‌خواهند از این منابع انرژی برای توسعه خودشان استفاده کنند. ما باید با هم همکاری داشته باشیم تا قیمت نفت و گاز را در سطحی حفظ کنیم که شاهد متضرر شدن هیچ‌یک از کشورهای همسایه و منطقه نباشیم. افزایش درآمدهای نفتی و گازی موضوعی است که همه دولت‌ها و کشورهای منطقه از دستیابی به آن خرسند خواهند بود، چراکه با این روند می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در حوزه زیرساخت‌هایشان داشته باشند. با همکاری تمام تولیدکنندگان انرژی می‌توانیم از عواید قیمت نفت و گاز برخوردار شویم و با هم از آن سود ببریم. مثلاً کشورهای منطقه به دنبال این هستند که خام‌فروشی نکنند و صنایع پالایشی و پتروشیمی‌شان را توسعه بدهند. ما هم باید سعی کنیم از مشارکت کشورهای مختلف برای توسعه صنعت پالایش‌مان استفاده کنیم و خام‌فروشی را به‌شدت کاهش دهیم. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده صنعت نفت و گاز ایران برای افزایش ظرفیت تولید و نگهداشت خود به حدود 200 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد، برای جذب این مقدار منابع، نیازمند حضور سرمایه‌گذاران خارجی هستیم.
آقای مهمانپرست، تنش تعرفه‌ای میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا طی ماه‌های اخیر تشدید شده است؛ بازار اروپا همچنان بازار جذابی برای کشورهای تولیدکننده نفت و گاز است؛ آیا ایران می‌تواند در این شرایط حضور فعالی در بازار اروپا داشته باشد؟
با توجه به اینکه مسیر جهانی به سمت سرمایه‌گذاری و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است، ایران نیز می‌تواند با تکمیل زنجیره ارزش به جای خام‌فروشی، به صادرات فرآورده‌های نفتی و مشتقات آن بپردازد. این باید اصلی مهم در برنامه‌ریزی‌های ایران باشد، اما در کوتاه‌مدت به نظر می‌رسد تشدید تنش تعرفه‌ای میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، می‌تواند فرصت مناسبی باشد تا بتوانیم به آنچه می‌خواهیم دست یابیم. به‌صورت کلی ما باید بتوانیم از تمام فرصت‌هایمان استفاده کنیم. اروپایی‌ها نیازمند واردات نفت و گاز هستند. در گذشته عمده نیاز این اتحادیه از نفت و گاز روسیه تأمین می‌شد که با شروع جنگ اوکراین این موضوع به‌تدریج منتفی شد. بر همین اساس معتقدم باید این بازار را دریابیم. یعنی حالا که با جنگ تجاری و تعرفه‌ای میان اروپا و آمریکا، قاره سبز کمتر به واردات نفت و ال‌ان‌جی از آمریکا می‌اندیشد شاید گرایش به سمت بازار انرژی ایران برایشان سود بیشتری داشته باشد. افزون بر این به دلیل قرارگیری ایران در کریدور شمال به جنوب و کریدورهایی که به سمت غرب هدایت می‌شوند می‌توانیم در تأمین کالاهای مورد نیاز اتحادیه اروپا هم وارد عمل شویم، بنابراین ما باید با اروپا در چارچوبی هدفمند و بر اساس احترام متقابل وارد گفت‌وگو شویم، اما اگر اروپایی‌ها بخواهند همچنان با یک سیاست نادرست در راستای سیاست‌های آمریکا یعنی تهدید و تحریم و اعمال فشار حرکت کنند دیگر نباید به آن بازار نیز بیندیشیم.
در شرایط فعلی دورنمای بازار انرژی و وضعیت اقتصادی کشور را چطور می‌بینید؟
دونالد ترامپ شخصیت ویژه‌ای دارد و سعی می‌کند در سیاست خارجی خواسته‌هایی را مطرح کند که گاه غیرمنطقی به نظر می‌آید. او از این طریق می‌خواهد اهداف خود را پیگیری کند. او اهل ریسک‌های بزرگ است و تغییرات ناگهانی و غیرقابل‌پیش‌بینی در برنامه‌ها و اهداف خود را دنبال می‌کند. در این شرایط اگر او بتواند با تنگ‌تر کردن حلقه تحریم و با اعمال فشار بر کشورهای مختلف شرایط را برای صادرات نفتی ایران سخت‌تر کند در این صورت باید به راه‌حل‌های خلاقانه‌تر و جدیدتری بیندیشیم تا آثار سیاست‌های آمریکا را کمرنگ‌تر کنیم. در این وضعیت قطعاً شرایط برای ما سخت‌تر می‌شود، اما اگر به هر دلیلی آمریکایی‌ها به این نتیجه برسند که روشی که در پیش گرفته‌اند اشتباه و نادرست است و در رابطه با ایران جواب نمی‌دهد و موضع متعادل‌تری را در دستورکار خود قرار دهند در این شرایط امکان گفت‌وگو در زمینه‌های تخصصی فراهم می‌شود و در حالت کلی ما شرایط قابل‌قبول‌تری را پیش رو خواهیم داشت. در ادامه نیز شاهد خواهیم بود که حلقه تحریم‌ها از وضعیت فعلی آن خارج می‌شود. در این وضعیت می‌توانیم با تدبیری درست، خسارت‌هایی را که به‌دلیل تحریم ایجاد شده است ترمیم کنیم، اما دوباره بر این موضوع تأکید می‌کنم که ساختار بودجه و روند اقتصادی کشور نشان می‌دهد حتی در صورت رفع تحریم‌ها و امکان افزایش نفت و گاز و مشتقات آن، باید تغییرات اساسی در سیاست‌های اقتصادی کشور داشته باشیم و ادامه روند گذشته دیگر جوابگوی حجم مشکلات کشور نیست.