بزرگنمايي:

پیام خوزستان - ایسنا / در سراسر جهان جایزه‌های ادبی بسیاری برگزار می‌شود که علاوه بر تشویق نویسندگان و شاعران، تنور و بازار ادبیات را گرم می‌کند و سبب می‌شود نویسندگان، شاعران و آثار آن‌ها در رسانه‌ها مطرح شود و مخاطبان به خواندن این کتاب‌ها ترغیب شوند؛ در واقع جایزه‌های ادبی یکی از فعالیت‌هایی است که موجب شناخت کتاب‌های برتر با توجه به اهداف و معیارهای برگزارکنندگان جایزه‌ها می‌شود. در ایران نیز این جایزه‌ها با توجه به معیارهای‌شان به بررسی کتاب‌ها و معرفی برترین‌ها می‌پردازند.
ادبیات داستانی کودک و نوجوان یکی از بخش‌های جایزه کتاب سال است که بخش شعرش هم در جشنواره شعر فجر بررسی می‌شود. چند سالی هم هست این بخش برگزیده‌ای در کتاب سال نداشته و به داشتن شایسته تقدیر بسنده شده است. موضوعی که گاه محل نقد بود که در جایزه «کتاب سال» کتاب چند صفحه‌ای کودک و نوجوان با بقیه کتاب‌های چند صد صفحه‌ای در موضوعات دیگر مثلاً فلسفه مقایسه می‌شوند و گاه هیئت علمی جایزه با دادن «کتاب سال» به کتاب کودک و نوجوان موافقت نمی‌کند.» و این پیشنهاد مطرح می‌شد که بخش کتاب کودک و نوجوان از «کتاب سال» جدا شده و همان‌طور که برای ادبیات بزرگسال جایزه «جلال آل احمد» را برگزار می‌کنند، جایزه جدایی برای کتاب کودک و نوجوان در نظر بگیرند.
البته این طرح موافقان و مخالفانی هم داشت؛ نویسنده‌ای معتقد بود زمینه جدا کردن ادبیات داستانی کودک و نوجوان وجود ندارد، یا نویسنده‌ای با اشاره به جایزه‌های دیگر ادبیات کودک چون جایزه «مرغک» معتقد بود که نیازی به جایزه موازی نداریم، یا نویسنده‌ای معتقد بود «کتاب سال جا افتاده‌تر و قانون‌مندتر از جایزه جلال است، اگر بخواهند چنین اتفاقی که در زمینه بزرگسال افتاده، در بخش کودک و نوجوان هم بیفتد، چنین کاری نکنند بهتر است»
و نویسنده‌ای بر نقش نهادهای دولتی تأکید داشته و گفته بود «در همه‌جای دنیا دولت به لحاظ مالی پشتیبانی می‌کند اما دخالت نمی‌کند. دولت باید کار را به ان‌.جی‌.اوها مانند شورای کتاب کودک، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان که دولتی نیست بسپارد و پروسه اجرا دولتی شود یا پشتیبانی مالی از طرف دولت باشد و مجموعه‌هایی شرکت داده شوند که غیر دولتی هستند. جایی که دولت باشد، دخالت وجود دارد. شرایط ممیزی ایجاد می‌کند مثلا کتاب‌ها باید این‌چنین باشد و ..، ایدئولوژی یا نگرش خاص وجود دارد.» یا نویسنده‌ دیگری در عین اینکه جدا شدن جایزه را اتفاق مبارکی خوانده بود و عنوان کرده بود: «اگر محصول و منشأ جوایز ملی‌مان را از سمت حاکمیت به نهادهای مدنی چون انجمن نویسندگان کتاب کودک، لاک‌پشت پرنده و شورای کتاب کودک که وجه مدنی بیشتری دارند، منتقل کنیم احتمالا این جوایز هم اعتبار بیشتری خواهند داشت و هم در هدایت بازار نقش مهمی‌تری به عهده خواهند گرفت. آن‌چه من نتیجه می‌گیرم اتفاق مبارک بلوغ ادبیات کودک و نوجوان ایران است که سودای جوایز حاکمیتی باعث نمی‌شود جهتش را عوض کند.» 
طرح جشنواره ملی و بین‌‎المللی کتاب کودک و نوجوان از سال 1401 مطرح شده بود و نشان این جشنواره در نمایشگاه کتاب 1403 رونمایی شد. محمد حمزه‌زاده دبیری جشنواره و کاظم طلایی مدیریت هنری جشنواره را بر عهده دارند.این جشنواره هر سال در بخش ملی و دو سال یکبار در بخش بین‌المللی برگزار می‌شود و در دوره نخست هم جشنواره ملی خواهد بود. به گفته معاون فرهنگی ارشاد برای این جایزه عنوان خاصی انتخاب نشده است.
یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز درباره این جایزه به ایسنا گفت: بیش از دو سال است که درباره جشنواره مستقل کودک و نوجوان برنامه‌ریزی می‌کنیم، جلساتی را شکل دادیم و صاحب‌نظرانی آمدند و درباره این موضوع گفت‌وگو کردند، نظراتی دادند. برداشت اهل فن این بود که ادبیات کودک در کشورمان ظرفیت خوبی دارد و شایسته است جایزه‌ای مستقل برای ادبیات کودک و نوجوان طراحی شود. 
او ادامه داد: درباره اینکه ابعاد این جشنواره چگونه باشد، چه موضوعاتی را در بر بگیرد، گستره و دوره برگزاری به چه شکل باشد، جلسات مختلفی برگزار شد. نظرات درباره جشنواره جمع‌آوری شد و بر اساس آن اساسنامه‌ای برای جایزه تدوین شد که این اساسنامه به امضای وزیر رسید و بعد هم ابلاغ شد. طبق اساسنامه این جایزه به شکل دوسالانه و سالانه برگزار خواهد شد؛ سالانه به صورت ملی و دو سالانه به صورت بین‌المللی. در سال نخست برگزاری که احتمالا مهرماه باشد، به صورت ملی برگزار خواهد شد. دبیر و هیئت علمی این جایزه انتخاب شده‌اند، فراخوان آن اردییبهشت‌ماه منتشر شد، ناشران آثار خود را به جشنواره ارسال می‌کنند. داروان رشته‌های مختلف هم انتخاب شده‌اند و امیدواریم اوایل پاییز، اولین دوره جشنواره به صورت ملی برگزار شود.
معاون فرهنگی ارشاد درباره حضور و همکاری با نهادهای مدنی حوزه کتاب کودک و نوجوان مانند شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان نیز گفت: طبیعتا دوستان نظرات بخش‌های مختلف گرفته‌اند. این جایزه طبیعتا جایزه‌ای است که وزارت ارشاد برگزار می‌کند و طبق سیاست‌های وزارت ارشاد طراحی شده و پیش می‌رود. اگرچه علاقه‌مند هستیم جایزه به عنوان یک نهاد فراگیر باشد و با بخش‌های جانبی‌ای که تعریف شده به همگرایی اهالی ادبیات کودک و نوجوان و کسانی که در حوزه ادبیات کودک فعالیت دارند، کمک کند.
او درباره اینکه گویا پیش‌تر طرحی برای برگزاری جایزه ویژه ادبیات کودک و نوجوان توسط نهادهای مدنی با حمایت مالی و فکری وزارت ارشاد وجود داشته، بیان کرد: پیشنهادی از طرف نهادی‌های مدنی به دست ما نرسیده است اما طبعا اینکه هر بخش، نهاد و گروهی جایزه‌ای داشته باشند، اتفاق خوبی است.در کشور دنبال تجمیع جوایز نیستیم. باید جوایز مختلفی وجود داشته باشد و هرکدام از منظر و زاویه مورد نظر خود آثار را بررسی، انتخاب و معرفی کنند و دولت هم کمک می‌کند اما استقلال جوایز بخش خصوصی مهم است و نباید خدشه‌دار شود.
یاسر احمدوند در پایان گفت: جایزه ادبیات کودک و نوجوان بخش کودک جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی خواهد بود و برگزیدانش، در واقع برگزیدگان جایزه کتاب سال هستند که به صورت مستقل برگزار می‌شود.اسم مستقل و خاصی برای جایزه برگزیده نشده اما در آینده ممکن است نامی برایش انتخاب شود.