بازار نفت از ترس به واقعیت رسید/ عوامل بنیادین جایگزین شوک‌های ژئوپلیتیک

پیام خوزستان - نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک با تأکید بر کمرنگ شدن اثر شوک‌های ژئوپلیتیک بر بازار جهانی نفت گفت: بازار نفت در سال‌های اخیر از قیمت‌گذاری مبتنی بر ترس و تنش فاصله گرفته و به سمت ارزش‌گذاری بر پایه عوامل بنیادین همچون عرضه، تقاضا، سطح ذخیره‌سازی و ظرفیت مازاد تولید حرکت کرده است.

افشین جوان در گفت‌وگو با خبرنگار شانا در آستانه ورود به سال ۲۰۲۶ میلادی، در ارزیابی کلی از تحولات بازار نفت با اشاره به بررسی نمودارهای نوسان قیمت از سال ۲۰۲۰ تاکنون اظهار کرد: پس از تلاطم شدید بازار در سال ۲۰۲۰ که به‌طور عمده ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ بود، حتی تنش‌های ژئوپلیتیک مهم سال‌های اخیر ازجمله تحولات خاورمیانه و جنگ اوکراین و روسیه نتوانستند نوسان‌های شدید و پایداری در بازار نفت ایجاد کنند.
وی افزود: برخلاف سال‌های پیش از ۲۰۲۲، واکنش بازار نفت به تنش‌های ژئوپلیتیک در دوره اخیر بسیار محدود و کوتاه‌مدت بوده و حتی نقش بازیگران بازار مشتقه و سفته‌بازان نیز در تشدید نوسان‌ها به‌طور محسوسی کاهش یافته است.
رشد تولید شیل آمریکا و چالش اضافه‌ عرضه
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک با بیان اینکه بازار نفت در گذشته به‌شدت تحت تأثیر شوک‌های غیربنیادین ناشی از ترس و نااطمینانی قرار داشت، تصریح کرد: امروز شاهد تغییر پارادایم در قیمت‌گذاری نفت هستیم، به‌گونه‌ای که بازار بیش از گذشته به توازن‌های فیزیکی عرضه و تقاضا توجه دارد.
جوان تأکید کرد: عواملی مانند مقدار تولید، سطح ذخیره‌سازی‌ها، ظرفیت مازاد کشورهای عضو اوپک و اوپک‌پلاس و وضعیت واقعی تقاضا اکنون نقش تعیین‌کننده‌تری در رفتار بازار ایفا می‌کنند و همین مسئله سبب شده سیاستگذاری‌های اخیر اثر مثبتی بر ثبات بازار داشته باشد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر رشد تولید نفت شیل آمریکا بر بازار جهانی گفت: تولید نفت شیل آمریکا می‌تواند چالش‌هایی برای تولیدکنندگان ایجاد کند، اما به‌تنهایی الزاماً به افزایش شدید اضافه‌عرضه منجر نخواهد شد.
به گفته نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک، سیاست‌های اوپک و اوپک‌پلاس، به‌ویژه بازگشت تدریجی بخشی از کاهش‌های داوطلبانه تولید، در کنار عرضه‌های غیراوپکی، می‌تواند احتمال شکل‌گیری اضافه‌ عرضه را افزایش دهد، اما در عین حال باید سمت تقاضا و توان بازار برای جذب این عرضه را نیز در نظر گرفت.
نقش چین و آسیا در حفظ تقاضای جهانی
جوان درباره نقش اقتصادهای آسیایی به‌ویژه چین در حفظ تقاضای جهانی نفت اظهار کرد: هرچند ضعف‌هایی در اقتصاد کشورهای آسیایی به‌ویژه چین مشاهده می‌شود، اما این کشورها همچنان می‌توانند بخش قابل‌توجهی از تقاضای بازار را پوشش دهند و نفت عرضه‌شده را جذب کنند.
وی افزود: این موضوع می‌تواند به موفقیت سیاست‌های اوپک‌پلاس در مدیریت بازار کمک کند، ضمن آنکه تعادل کنونی بازار با دوره‌های گذشته تفاوت اساسی دارد و دامنه قیمت‌ها در سطحی بسیار متعادل‌تر، حدود ۶۰ تا ۶۲ دلار، قرار گرفته است؛ سطحی که بعید است در کوتاه‌مدت یا حتی نیمه نخست سال آینده تغییر معناداری داشته باشد.
کاهش سرمایه‌گذاری بالادستی؛ خطری جدی برای آینده بازار
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک با اشاره به موضوع امنیت انرژی تصریح کرد: امنیت انرژی در کوتاه‌ مدت همچنان با فشار و ریسک همراه خواهد بود، اما در میان‌مدت این مسئله به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای همه بازیگران بازار نفت و انرژی تبدیل شده است.
جوان تأکید کرد: در بلندمدت، امنیت انرژی به سمت تعادل حرکت خواهد کرد و سیاستگذاری‌ها ناگزیر باید به‌گونه‌ای باشد که عرضه پایدار انرژی تضمین شود.
وی کاهش سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی صنعت نفت را از خطرناک‌ترین عوامل تهدیدکننده بازار انرژی دانست و گفت: حتی برای حفظ سطح کنونی تقاضا نیز نیازمند سرمایه‌گذاری مستمر هستیم.
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک افزود: مکانیسم ظرفیت تولید حداکثری که از سوی اوپک مطرح شده، می‌تواند ابزاری برای تشویق سرمایه‌گذاری در کشورهای عضو باشد، هرچند کشورهایی مانند ایران، روسیه و ونزوئلا به‌دلیل تحریم‌ها متأسفانه نمی‌توانند به‌طور کامل از مزایای این سازوکار بهره‌مند شوند.
گذار انرژی؛ از رویکرد رادیکال به تعادل واقع‌بینانه
جوان درباره تغییر نگاه شرکت‌های بزرگ نفتی به گذار انرژی گفت: رویکردهای رادیکالی که چند سال پیش مطرح بود، امروز تا حد زیادی فروکش کرده و جای خود را به نگاه واقع‌بینانه‌تری داده است.
وی تصریح کرد: حذف کامل سوخت‌های فسیلی و جایگزینی سریع آنها با انرژی‌های نو سناریویی غیرواقعی و حتی سوررئالیستی است. در شرایط کنونی، ترکیب متوازن انواع انرژی در کنار پیشرفت‌های فناورانه مانند جذب کربن می‌تواند مسیر منطقی‌تری برای تأمین امنیت انرژی بلندمدت باشد.
سناریوهای بازار نفت در سال آینده
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک با اشاره به پیچیدگی پیش‌بینی بازار نفت گفت: بازار سال آینده را باید بر اساس سناریوهای مختلف تحلیل کرد؛ از سناریوی خوش‌بینانه بدون اختلال عمده و با مدیریت انعطاف‌پذیر تولید گرفته تا سناریوهای بدبینانه شامل شوک‌های ژئوپلیتیک یا اختلال فیزیکی پایدار در عرضه.
جوان افزود: بدترین سناریو، وقوع شوک فیزیکی در مسیرهای اصلی تولید است که می‌تواند اثرات گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی داشته باشد.
وی درباره راهبرد تولیدکنندگان برای حفظ ثبات بازار گفت: همکاری کشورهای تولیدکننده از سال ۲۰۱۷ تاکنون نقش مهمی در مدیریت بازار داشته است و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شرایط واقعی بازار می‌تواند همچنان به کاهش نوسان‌ها و حفظ تعادل کمک کند.