پیام خوزستان - زومیت / باستان‌شناسان در آلمان یکی از قدیمی‌ترین موارد استفاده از رنگدانه آبی در جهان را کشف کرده‌اند. این رنگ کمیاب تاریخ هنر عصر یخبندان را به چالش می‌کشد.
باستان‌شناسان در آلمان هنگام کاوش محوطه‌ای پیشاتاریخی، با کشفی شگفت‌انگیز روبرو شدند: لکه‌های درخشانی از رنگ آبی روی سنگی باستانی که درخشش آن پس از هزاران سال هنوز چشم‌نواز بود. این کشف که در محوطه‌ی مولهایم-دیتسهایم صورت گرفته، با قدمت 13 هزار سال، یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های استفاده از رنگدانه آبی در اروپا و کل جهان به شمار می‌رود.
بازار ![]()
آبی از کمیاب‌ترین رنگ‌ها در طبیعت است و به‌ندرت یافت می‌شود. گل‌ها، پرندگان و پروانه‌هایی که آبی به نظر می‌رسند، معمولاً به‌لطف حقه‌های نوری مانند رنگین‌تابی چنین ظاهری پیدا می‌کنند؛ زیرا مواد طبیعی بسیار اندکی قادر به تولید رنگدانه‌ی آبی واقعی هستند.
به‌گزارش آی‌اف‌ال‌ساینس، دکتر ایزی ویشر، باستان‌شناس در دانشگاه آرهوس دانمارک و نویسنده‌ی اصلی پژوهشی تازه که به بررسی جزئیات کشف می‌پردازد، توضیح می‌دهد: «رنگ کشف‌شده، دومین رنگدانه‌ی آبی قدیمی در جهان است. تنها نمونه‌ی قدیمی‌تر که در سیبری کشف شد، آثار رنگدانه‌های سیبری سبزآبی هستند و روی تندیس‌هایی مربوط به حدود 19 تا 23 هزار سال پیش کشف شده‌اند.»
یافته‌های دیگر از گرجستان نیز نشان می‌دهد که انسان‌ها بین 32 تا 34 هزار سال پیش احتمالاً موفق شده بودند رنگدانه‌ای آبی‌بنفش را از خردکردن گیاه وسمه (Isatis tinctoria) تولید کنند؛ همان گیاهی که بعدها به منبع اصلی رنگ آبی در شلوارهای جین تبدیل شد. با وجود چنین نمونه‌های استثنایی، رنگدانه‌ی آبی واقعی در دنیای پیشاتاریخ فوق‌العاده نادر بوده است.
پژوهشگران در بررسی دقیق‌تر با بهره‌گیری از فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته و تحلیل‌های شیمیایی، دریافتند که ماده‌ی روی سنگ «آزوریت» است؛ کانی مسی با رنگ آبی تیره که بر اثر هوازدگی سنگ‌های مس به وجود می‌آید. منطقه‌ی رود راین-ماین سرشار از ذخایر مس است و همین موضوع، نشان می‌دهد انسان‌های پارینه‌سنگی احتمالاً این سنگ‌ها را از محل جمع‌آوری کرده‌اند.
بعید است چنین رنگدانه‌ی کمیابی به صورت تصادفی روی یک شیء دست‌ساز انسانی قرار گرفته باشد. پیش‌تر نیز شواهد فراوانی از استفاده‌ی انسان‌های پارینه‌سنگی از اُخرای قرمز و قهوه‌ای در محوطه‌ی مولهایم-دیتسهایم دیده شده است؛ رنگدانه‌هایی طبیعی که در طول تاریخ بشر در سراسر جهان کاربرد گسترده‌ای داشته‌اند.
براساس شواهد کشف‌شده، انسان‌های پارینه‌سنگی علاقه‌ی زیادی به آراستن ابزارها و حتی احتمالاً بدن‌های خود با رنگ‌های مختلف داشته‌اند. اما وجود نادر آزوریت بیانگر این است که آن‌ها بسیار زودتر از آنچه تصور می‌شد، در حال آزمودن طیف گسترده‌تری از رنگ‌ها بوده‌اند.
دکتر ویشر در بیانیه‌ای می‌گوید: «این کشف دانسته‌های ما درباره‌ی کاربرد رنگدانه‌ها در پارینه‌سنگی را به چالش می‌کشد.» او در ادامه می‌افزاید وجود آزوریت نشان می‌دهد انسان‌های پارینه‌سنگی شناخت عمیقی از رنگدانه‌های معدنی داشتند و توانسته بودند به طیف رنگی گسترده‌تری دسترسی پیدا کنند و احتمالاً، در انتخاب برخی رنگ‌ها رویکردی گزینشی و هدفمند داشتند.
مصر نخستین تمدنی‌ست که توانست رنگدانه آبی مصنوعی تولید کند.
یکی از معروف‌ترین نمونه‌های استفاده از رنگ آبی در جهان باستان، به مصر بازمی‌گردد. مصر نخستین تمدنی‌ست که توانست رنگدانه‌ی آبی مصنوعی تولید کند. مصریان حدود 4٬500 سال پیش با ترکیب مواد معدنی موفق شدند رنگدانه‌ای آبی و پودری بسازند که هم از نظر بافت و هم از نظر طیف منحصربه‌فرد بود. آن‌ها این رنگ را در نقاشی‌های دیواری، زیورآلات و اشیای زینتی به کار می‌بردند.
تا مدت‌ها، تصور رایج بر این بود که در همان دوران رنگ آبی جایگاهی رایج در زندگی بشر پیدا کرد. اما کشف ذرات ریز آزوریت در آلمان نشان می‌دهد که هنرمندان عصر یخبندان در اروپا مدت‌ها پیش از آنکه فرعون‌ها معابدشان را با رنگ‌های باشکوه بیارایند، به‌دنبال یافتن رنگی کمیاب و استثنایی بوده‌اند.
نتایج پژوهش در مجله Antiquity منتشر شده است.