چاپ

پیام خوزستان - هفته پیش و در چهارم خرداد 1402 نسل چهارم موشک بالستیک سطح‌به‌سطح خرمشهر با حضور وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح رونمایی شد. این موشک در ادامه نسل موشک‌های خرمشهر که متفاوت از نسل موشک‌های شهاب 3 هستند، به دست متخصصان وزارت دفاع توسعه یافته و با حفظ قابلیت‌های گونه‌های قبلی خرمشهر در قدرت سرجنگی و دقت نقطه‌زنی و کسب ویژگی‌های جدید به میدان آمده است.

تاریخچه موشک خرمشهر اولین گونه موشک خرمشهر در 31 شهریور 1396 رونمایی شد که از نظر نسلی آخرین محصول معرفی‌شده کشور در رده بالستیک‌های برد بلند است. رونمایی این موشک بازتاب‌های بسیاری در بین تحلیلگران حوزه موشکی در دنیا داشت. موشک جدید ایران، قطر بیشتر و طول کمتری نسبت به سایر موشک‌های ایرانی با برد مشابه داشت و بدون بالک‌های پایدارساز بیرون بدنه طراحی شده بود. این کار لزوم طراحی مجدد، شبیه‌سازی و آزمایش تمام اجزای سازه و بدنه موشک را در بر دارد که با توجه به تجربیات صنایع موشکی وزارت دفاع در طراحی و ساخت موشک‌های نسل شهاب 3 و گونه‌های مشتق‌شده از آن در یک فرایند مهندسی صورت پذیرفته است.
بیشتربخوانید
پیام موشک خرمشهر 4 پاسخ پشیمان‌کننده به صهیونیست‌های کودک‌کش است به علاوه در موشک خرمشهر طول کلی نسبت به سایر نمونه‌های نامبرده فوق، به میزان محسوسی کاهش داشته است، زیرا موشک‌های شهاب 3 و قدر طول حدود 5/15 متر و بالاتر دارند. به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه این کاهش طول سبب بهبود قابلیت‌های تاکتیکی برای خرمشهر شده است. در بهمن 1397 و در نمایشگاه دستاورد‌های 40 ساله انقلاب اسلامی در عرصه دفاعی در مصلای تهران اطلاعاتی از موشک خرمشهر 2 منتشر شد. در بنر نصب‌شده در کنار موشک خرمشهر، گونه‌ای از آن مجهز به سرجنگی دارای بالک کنترلی با قابلیت هدایت تا انتهای مسیر دیده می‌شد که نام خرمشهر 2 روی آن نقش بسته بود. در ادامه در رژه نیرو‌های مسلح در شهریور 1398 موشک خرمشهر با یک سرجنگی دارای طراحی متفاوت حاضر شد.
ویژگی‌های طراحی
در موشک خرمشهر کاهش طول و در کنار آن افزایش قطر موشک رخ داده که در مجموع سبب کاهش نسبت طول به قطر موشک می‌شود که به آن نسبت باریکی یا Slenderness ratio نیز گفته می‌شود. کاهش این نسبت مزیت‌هایی برای صلبیت بیشتر سازه موشک و کاستن از کمانش‌های موضعی به همراه دارد و در نتیجه می‌توان برای رسیدن به قابلیت‌های سازه‌ای مشخص تا حدودی وزن سازه را نیز کاهش داد یا با همان نسبت وزنی سازه قبلی به سازه‌ای مقاوم‌تر رسید که موشک را در بهبود امکان حمل‌و‌نقل و قابلیت‌های تاکتیکی یاری می‌رساند. نکته مهم دیگری که با نگاهی به منابع علمی می‌توان دریافت، این است که موشکی با نسبت طول به قطر کمتر، برای پرواز در سرعت‌های بالا مناسب‌تر است، البته قطر بیشتر سبب افزایش نیروی پسا نیز می‌شود که با پیشران قوی‌تر قابل جبران است؛ پیشرانی که بدنه بزرگ‌تر موشک خرمشهر جای کافی برای قرار گرفتن آن را دارد. پس از موشک قیام 1، خرمشهر دومین موشک بالستیک بدون بالک ایرانی بود.
تفاوت اصلی ظاهری قیام و خرمشهر با سایر موشک‌های بالستیک بومی در حذف بالک‌های ثابت پایدارساز از انتهای بدنه است. این بالک‌ها که به شکل ذوزنقه قائم‌الزاویه در تمام موشک‌های بالستیک خانواده شهاب، قدر و سجیل دیده می‌شوند، نقش مهمی در ایجاد پایداری موشک دارند، اما در دو موشک مذکور با عدم‌اتکا به بالک‌های فوق، تمام وظیفه ایجاد پایداری به عهده سامانه‌های کنترلی مرتبط با پیشران سوخت مایع موشک گذاشته شده است. حذف بالک‌های پایدارساز مزیت‌هایی از جمله کاهش وزن و بازتاب راداری را به همراه دارد و ذخیره و انبارداری، حمل‌ونقل و بارگذاری موشک را در پرتابگر ساده‌تر می‌کند. این ویژگی به واسطه دستیابی به سطح بالاتری از دانش و فناوری تأمین پایداری و کنترل موشک، تنها به واسطه سامانه کنترل بردار رانش در خروجی موتور حاصل شده است. به این منظور کاهش قابل توجه عوامل بروز خطا در این موشک‌ها از جمله استقرار دقیق موشک روی پرتابگر، بهبود سامانه‌های هدف‌گیری و هدایت و کاهش تلاطم سوخت مایع در مخزن نیز مورد توجه قرار گرفته است. همچنین با توجه به جدید بودن این موشک احتمالاً از فناوری‌های پیشرفته و سامانه‌های تمام دیجیتال در بخش‌های الکترونیکی آن‌ها استفاده شده است.
موتور اروند
در جریان رونمایی از خرمشهر 4 اعلام شد که این موشک از موتوری متفاوت از نسل شهاب 3 و با نام اروند بهره می‌برد. قبلاً هم از تصاویر منتشرشده در نمایشگاه اقتدار 40 مشخص شده بود که موشک خرمشهر از پیشران سوخت مایعی متفاوت با نمونه‌های به‌کارگرفته‌شده در موشک‌های نسل شهاب برخوردار است. تفاوت مشهود در بخش خروجی موشک خرمشهر با آن‌ها شامل تفاوت قطر نازل (خروجی پیشران) و نیز برخورداری پیشران موشک خرمشهر از دو نازل کوچک‌تر جانبی در کنار خود است. تفاوت دیگری که با نمایش عمومی موشک خرمشهر دیده شد، عدم‌استفاده از بالک‌ها یا فین‌های کنترلی نصب‌شده در انتهای پیشران است. در موشک‌های نسل شهاب و نیز سجیل و قیام کار کنترل موشک با روش کنترل بردار رانش با استفاده از این بالک‌ها صورت می‌پذیرفت، اما در موشک خرمشهر این نوع سامانه بردار رانش مشاهده نمی‌شود، این در حالی است که نسل اول خرمشهر نیز قابلیت هدایت و کنترل تا زمان روشن بودن موتور را دارد، بنا‌براین باید هم نازل اصلی موتور و هم دو نازل جانبی یا دست‌کم فقط دو نازل جانبی قابلیت حرکت به صورت چرخش صفحه‌ای را داشته باشند. این شیوه در واقع نوع پیشرفته‌تری از سامانه‌های کنترل بردار رانش در موشک‌های نظامی ایران بود که تا آن زمان دیده نشده بود.
بعد‌ها موتور سوخت جامد سلمان ساخت سپاه هم به عنوان اولین موتور سوخت جامد با نازل متحرک و بدون نیاز به بالک‌های کنترلی در دهانه خروجی ارائه شد. وجود بالک‌های کنترلی در خروجی نازل، سبب کاهش ناخواسته مقداری از نیروی پیشران می‌شود، ضمن اینکه این بالک‌ها باید با استفاده از مواد بسیار مقاومی ساخته می‌شدند. عملگر‌های کنترلی جداگانه هر یک از این بالک‌ها نیز به وزن موشک می‌افزاید، البته قابلیت اطمینان از عملکرد این بالک‌ها بسیار بالا و محاسبات مربوط به کنترل آن‌ها نیز نسبتاً ساده است. در مقابل، استفاده از نازل متحرک برای کنترل موشک، ضمن حفظ تمام نیروی پیشران تولیدی، وزن کمتری نیز دارد. یکی از ویژگی‌های اعلام‌شده پیرامون موتور اروند، قابلیت قرارگیری آن در داخل مخزن سوخت موشک است. به واسطه این قابلیت، از طول کلی موشک به میزان قابل توجهی کاسته شده است و مزیت‌های گفته شده در مورد کاهش طول موشک حاصل می‌شود، اما رسیدن به این ویژگی نیازمند طراحی موتور برای این شرایط و نیز آلیاژ‌های متفاوت برای مقاومت در برابر واکنش شیمیایی با ترکیبات سوخت مایع است.