چاپ

پیام خوزستان -

پنجم خردادماه، یکصدوچهاردهمین سالروز اکتشاف نفت و تزریق طلای سیاه به دنیای اقتصاد ایران که به‌نوعی آغاز تولد صنعت نفت در ایران است.
نخستین اکتشاف نفت به مقدار اقتصادی در ایران، روز پنجم خرداد سال 1287 هجری شمسی یعنی 115 سال پیش رخ داد؛ در پی تلاش‌های شبانه‌روزی یک گروه اکتشاف نفت در شهرستان مسجد سلیمان استان خوزستان، طلای سیاه کشف و استخراج شد.
«ویلیام دارسی» میلیونر استرالیایی اصل، نخستین فردی بود که با روش‌های نو در دنیا با دستگاه‌های حفاری مکانیکی به اکتشاف نفت و حفر چاه در ایران پرداخت.
او نخست گروهی فنی را به سرپرستی زمین‌شناسی به نام «برلز» استخدام و به ایران اعزام کرد.
دارسی نماینده‌ای به نام «ماریوت» را در سال 1901 میلادی به دربار ایران فرستاد. ماریوت امتیاز اکتشاف و استخراج نفت در همه ایران، به جز ایالات شمالی یعنی خراسان، مازندران، استرآباد (گرگان کنونی) و آذربایجان را از «مظفرالدین شاه» گرفت. مدت این امتیاز که بعدها به «امتیاز دارسی» مشهور شد، 60 سال و ابتدای آن از 6 خرداد 1280 بود.
به موجب امتیازنامه دارسی، او تعهد کرده بود که ظرف مدت دو سال پس از امضای این قرارداد، شرکتی برای بهره‌برداری تشکیل دهد و پس از آن مبلغ بیست هزار لیره نقد و معادل بیست هزار لیره سهام شرکت را به دولت ایران تسلیم کند.
چند ماه پس از امضای این قرارداد، که از طرف ایران به امضای مظفرالدین شاه رسید، حفاری نخستین چاه در محلی به نام چیاسرخ یا چاه سرخ، در شمال غرب قصر شیرین (که اکنون در خاک کشور عراق است) آغاز شد و در تابستان 1903 در عمق 507 متری به گاز و کمی نفت غیر اقتصادی رسید، بهره‌دهی این چاه حدود 175 بشکه در روز بود.
دارسی با ارزیابی نتایج دریافت که اگر در ناحیه چیاسرخ نفتی بیش از این مقدار هم بیابد به دلیل دوری از دریا و نبود امکان حمل به بازار مصرف، سودی عاید او نخواهد شد. بنابراین ناحیه را ترک کرد و به خوزستان آمد.
در نیمه نخست سال 1908 سرمایه شرکت رو به پایان بود و هنوز نفتی در منطقه خوزستان کشف نشده بود. روسای شرکت به مسئول عملیات دستور توقف عملیات را می‌دهند، اما او که با توجه به اطلاعاتی که در محل به دست آورده بود، وضع را بهتر ارزیابی می‌کرد، چند روزی از اجرای دستور توقف خودداری کرد و به حفاری ادامه داد.
سرانجام روز پنجم خرداد 1287 شمسی برابر با 26 می 1908 میلادی مته حفاری به لایه نفت‌دار از سازند آسماری برخورد و نفت با فشار بالا از چاه فوران کرد. عمق این چاه 360 متر بود.
پس از کشف نفت در ایران در سال 1909، شرکت پیشین نفت ایران و انگلیس تشکیل شد و از سال 1908 تا سال 1928 همه نفت تولیدی ایران از میدان نفتی مسجد سلیمان استخراج می‌شد.
بهمن سلیمانی