چاپ

پیام خوزستان - زومیت / کاوشگرهای وویجر از مدت‌ها پیش دوربین‌هایشان را خاموش کردند؛ زیرا با دورشدن از سیاره‌های منظومه شمسی، دیگر هیچ جسمی برای عکس‌برداری وجود نداشت.
اگر از آخرین اخبار مربوط به مأموریت وویجر مطلع باشید، می‌دانید که این فضاپیماهای سالخورده کم‌کم در حال خداحافظی با ابزارهای علمی خود هستند؛ چرا که ناسا تلاش می‌کند با صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بیشترین داده‌های علمی ممکن را از تجهیزات باقی‌مانده استخراج کند.
در تازه‌ترین خاموشی در ماه مارس، آزمایش زیرسامانه پرتوهای کیهانی در وویجر 1 و ابزار ذرات باردار کم‌انرژی در وویجر 2 غیرفعال شدند. دوربین‌های نصب‌شده روی هر دو فضاپیما که تصاویر زیبایی از سیارات به زمین ارسال می‌کردند از دیگر ابزارهای پرمصرف بودند که از مدت‌ها قبل خاموش شده بودند.
در سال 1989، وویجر 2 پس از ثبت نخستین مشاهدات و عکس‌های نزدیک از سیاره یخی نپتون دوربین‌های زاویه باز و زاویه بسته‌اش را خاموش کرد، زیرا مهندسان ناسا می‌خواستند از انرژی و حافظه کامپیوتری آن برای ابزارهایی استفاده کنند که درباره بادهای خورشیدی و فضای میان‌ستاره‌ای داده جمع‌آوری می‌کنند.
وویجر 1 دوربین‌هایش را کمی بیشتر نگه داشت و پیش از آنکه نیازهای انرژی ناسا را ناگزیر به خاموش‌کردن آن‌ها کنند، آخرین عکس‌هایش را در 14 فوریه 1990 ثبت کرد. در این مجموعه عکس پایانی، در فاصله‌ای حدود 6 میلیارد کیلومتر از خورشید، کاوشگر دوربین‌هایش را به سمت منظومه شمسی چرخاند و تصویری موسوم به «پرتره خانوادگی منظومه شمسی» گرفت.
ناسا درباره این پرتره توضیح می‌دهد:
این تنها مجموعه‌ای از تصاویر است که زهره، زمین، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون را در کنار خورشید ثبت کرده است. این فضاپیما دیگر هرگز به هیچ جرم نجومی آن‌قدر نزدیک نخواهد شد تا بتواند دوباره عکس بگیرد.
چند سیاره در پرتره وویجر 1 که ترکیبی از 60 تصویر به‌هم‌چسبیده است، حضور ندارند. عطارد بیش‌ازحد به خورشید نزدیک بود و امکان ثبت تصویرش وجود نداشت و پلوتو (که در آن زمان هنوز به‌عنوان سیاره شناخته می‌شد) بیش‌ازحد از وویجر فاصله داشت. مریخ نیز متأسفانه به‌دلیل بازتاب نور خورشید در دوربین، پنهان شده بود. اما نقطه‌ی اوج این مجموعه، تصویری از زمین بود که به نمادی ماندگار تبدیل شد و با نام «نقطه‌ی آبی کمرنگ» شهرت یافت.
کارل سیگن، اخترشناس و دانشمند علوم سیاره‌ای آمریکایی، درباره تصویر نقطه آبی در کتابش با عنوان نقطه‌ی آبی کمرنگ: چشم‌اندازی از آینده‌ی انسان در فضا نوشت:
آن‌جا هستیم. آن‌جا خانه است. آن‌جا ما هستیم. همه‌ی کسانی که دوستشان دارید، همه‌ی کسانی که می‌شناسید، همه‌ی کسانی که تا به حال درباره‌شان شنیده‌اید، هر انسانی که تاکنون زیسته است، زندگی‌اش را در آن نقطه گذرانده… بر روی ذره‌ای از غبار که در پرتو خورشید معلق است. شاید هیچ چیز بهتر از این تصویر دوردست از دنیای کوچکمان، حماقت غرورهای انسانی را به تصویر نکشد. برای من، این تصویر مسئولیت ما را در مهربانی با یکدیگر و در حفظ و پاسداری از این نقطه‌ی آبی کمرنگ (تنها خانه‌ای که تاکنون داشته‌ایم) یادآوری می‌کند.
نقطه‌ی آبی کمرنگ: تصویری از زمین که توسط ویجر 1 گرفته شده است.
نقطه‌ی آبی کمرنگ، پرتره‌ای فوق‌العاده از منظومه‌ شمسی بود و تاکنون تکرار نشده است. ناسا اضافه می‌کند: «تنها سه فضاپیما توانایی ثبت چنین تصویری از چنین فاصله‌ای را داشته‌اند: ویجر 1، ویجر 2 و نیوهورایزنز و این همچنان تنها باری است که تا امروز یک فضاپیما تلاش کرده تا از خانه‌ی ما در منظومه‌ی شمسی عکس بگیرد.» آیا ناسا می‌تواند در صورت نیاز دوباره دوربین‌ها را روشن کند و تصاویر تازه‌ای از منظومه‌ی شمسی بگیرد؟ احتمالاً خیر.
بازار
ناسا دراین‌باره می‌گوید:
مدیران مأموریت، نرم‌افزار کنترل دوربین را از هر دو فضاپیما حذف کرده‌اند. کامپیوترهایی که روی زمین آن نرم‌افزار را اجرا می‌کردند و تصاویر را تحلیل می‌کردند، دیگر وجود ندارند. دوربین‌ها و گرم‌کن‌هایشان هم برای سال‌ها در معرض سرمای شدید اعماق منظومه‌ی شمسی قرار داشته‌اند. حتی اگر بتوان کامپیوترهای زمینی را بازسازی کرد، نرم‌افزار را دوباره به فضاپیما فرستاد و دوربین‌ها را روشن کرد، باز هم مشخص نیست که کار کنند.
اما از سوی دیگر، خوشبختانه ما همچنان داده‌های علمی ارزشمندی از لبه منظومه شمسی و محیط میان‌ستاره‌ای از دوقلوهای وویجر دریافت می‌کنیم.