بزرگنمايي:

پیام خوزستان- تفال به دیوان حافظ رسم دیرینه مردم ایران زمین است و از دیرباز تاکنون حافظ را سروش الغیب می‌خوانند و این موضوع زمانی جالب می‌شود که حافظ این بیت را که می‌گوید: «به نا امیدی از این در مرو بزن فالی/بود که قرعه دولت به نام ما افتد» را خطاب به آیندگان سروده است.

 برخی افراد حافظ را لسان‌الغیب می‌ خوانندو برخی او را متناقض‌نمای عالم بشریت می‌دانند و می‌گویند حافظ عارفی رند است چنانکه احمد شاملو در مقدمه کتابش با عنوان «حافظ شیراز» می‌گوید: حافظ راز عجیبی است!

شاید یکی از حکمت‌های رندی او همین باشد اما به راستی کیست این مرد رند که چنین به حرمت او را در صف اولیای الهی می‌نشانند؟

پاسخی که من می‌خواهم در چند سطر بیان کنم را حافظ به زیبایی بیان نموده و در وصف رندی و خاصه رندان و هر آنچه با رندان درآمیخته شده در فراوان ابیات مختلف از جمله بیت زیر سروده است: عاشق و رند و نظر بازم و می‌گویم فاش تا بدانی که به چندین هنر آراسته‌ام.

گفتنی است که از نظر رند حافظ و حافظ رند، گذران خوش مهمتر از خوش گذرانی است زیرا که او حافظ و عاشق صادق قرآن است اما غره به قرآن‌خوانی و دانایی خویش نیست.

به مناسبت گرامیداشت روز حافظ نظر تنی چند از اهل قلم را در خصوص درست یا غلط بودن تفال به دیوان حافظ و مفهوم و حکمت رندی حافظ جویا شده‌ایم.

نادر کریمی، مدرس زبان و ادبیات فارسی، با اشاره به امکان اخذ فال از دیوان حافظ خاطرنشان کرد: حافظ 11 بار کلمه فال را در اشعارش به کار برده است و اغلب اشعار او گرایش به مهر و محبت دارند. بنابراین چه بهتر که مردم با دیوان حافظ که با قرآن مأنوس بود و اشعارش همه بیت الغزل معرفت است همزادپنداری کنند وتفال بزنند.

وی ادامه داد: شعر برآمده از فال حافظ را می‌توانیم در آیین‌ها و مراسم مختلف بخوانیم که دیوان حافظ فارغ از زمان و مکان و در همه حال و احوال می‌تواند در زندگی ما حضور داشته باشد و در این شلوغی زندگی مدرن ما را به مفاهیم زیبایی برساند.

او با اشاره به اینکه شعرهای حافظ بسیار گسترده و متنوع است و با بیان اینکه دیوان او وجوه مختلفی از مهمترین مسایل زندگی و حیات اجتماعی بشر را در خود جای داده است توضیح داد: حجم متراکم معانی در کمترین واژه در واقع نوعی هنر کلامی است که ریشه در توانایی و رویکرد خاص حافظ دارد و همین که اشعار حافظ توانسته تا این حد بین آحاد مردم و جمع‌های صمیمانه آنها نفوذ پیدا کند نماد بارزی از عمق تاثیر اشعار او بر افکار عمومی طی قرن‌های متوالی است.

این مدرس ادبیات در خصوص علاقه مردم به گرفتن فال حافظ گفت: حافظ شاعری اندیشمند است و در پرتوی تزکیه نفس به مرتبه‌ای بالا رسیده و اینکه به او لقب لسان‌الغیب داده‌اند حکایت از مرتبه والا و بینش و نگرش آسمانی او دارد.

کریمی ادامه داد: در برخی از بیت‌های حافظ می‌توان چند مفهوم را برداشت کرد و نکته دقیقا همین جا است چون مردم می‌توانند آن طور که دوست دارند از شعر حافظ برداشت معنی کنند.

او با اشاره به سخن گوته در ستایش شعر حافظ یادآور شد: دیوان شرقی گوته یکی از زیباترین تجلیل‌هایی است که در عالم ادب جهان از ادبیات شده است و همواره دیوان حافظ یکی از گنجینه‌های ارزشمند برای بسیاری از اندیشمندان معاصر بوده و آنها را به ستایش واداشته است.

کریمی با اشاره به اینکه غزل‌سرایی حافظ متاثر از قرآن است بیان کرد: سبک شعری حافظ دارای سه فضای عاشقانه، عارفانه و مدح است و در بررسی دیوان اشعار او می‌فهمیم که خواجه از نظر کاربرد عناصر، تصاویر، مضامین و... بسیار متأثر از شاعرانی همچون عبید زاکانی و رودکی بوده است. بدین معنی که بهره‌گیری او از آثار گذشتگان بسیار متنوع و گسترده است.

او خاطرنشان کرد: در دهه‌های 18و 19 میلادی اشعار حافظ بیشتر شناخته شد و بعد از اینکه اشعار او به زبان‌های مختلف ترجمه شد از عامی‌ترین تا متفکرین‌ترین افراد جذب شعر او شدند.

این نویسنده با اشاره به اینکه یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی زمان حافظ ریاکاری بود توضیح داد: حافظ ریا را بیماری اجتماعی می‌دانست و از ویژگی‌های مهم شعر او صفا، یکرنگی و اخلاص است و اکثر نقدهای او بر رواج بی‌اخلاقی و ظلم حاکم بر جامعه است.

همچنین علی‌اکبر رشیدی، شاعر، با بیان اینکه علاقه و اعتقاد به شعر فارسی از دیرباز در وجود ما ایرانیان وجو داشته خاطرنشان کرد: از زمانی که نخستین کتاب حافظ به صورت کامل تدوین شد فال گرفتن از دیوان او هم آغاز شده است.

وی ادامه داد: بی‌تردید حافظ بهتر از هر کسی می‌دانست که چه گنجینه‌ای ارزشمند از خود به یادگار گذاشته و آیندگان چگونه با ارادت در هر فرصتی به این گنجینه رجوع کرده و بدان تفأل خواهند زد. همان گونه که نیک می‌دانست مزار مطهرش زیارتگاه رندان جهان خواهد شد.

به باور این شاعر: هر کس می‌تواند حافظ بخواند حتی اگر معنی برخی کلمات را نداند زیرا زبان حافظ در کلمات به گونه‌ای است که می‌تواند مفاهیم کلی را از آن برداشت کرد.

او با بیان اینکه کمتر خانه‌ای از ایرانیان است که دیوان حافظ در آن موجود نباشد افزود: در بیشتر مراسم فرهنگی و باستانی ایرانیان، افراد خانواده به مناسبت ایامی نظیر شب‌های یلدا، شب‌های نوروز و... دور بزرگترها جمع می‌شوند و شب خود را با تفال به دیوان حافظ و حافظ خوانی می‌گذرانند و این گونه است که دیوان حافظ بعد از قرآن در اعماق وجود خانواده‌ها تنیده شده است.

وی خاطرنشان کرد: اشعار حافظ از لحاظ لفظی و معنایی متأثر از قرآن است و او همواره آموزه‌های قرآنی و عرفانی را در اشعارش جای می‌دهد.

او افزود: گفتنی است که دریایی از تعالیم حافظ باعث شده است که او را معیاری برای فرهنگ ایرانی بدانیم و قرن‌ها با شعر او زندگی کنیم.

 بنابراین باید بدون اینکه فال را مبنای تصمیم‌گیری زندگی خود قرار دهیم و موضوع خرافی و آنچه عوام به فال نگاه می‌کنند و آینده خود را از طریق آن رقم می‌زنند تایید کنیم با اشتیاق و ارادت در هر فرصتی به این گنجینه گهربار که همواره عکسی خیال‌انگیز در مقابل چشم مخاطب قرار می‌دهد رجوع کنیم.

از این رو لازم است تا به طور جد بپرهیزیم از اینکه انسانی به بزرگی و پیچیدگی حافظ را با یک کلمه توصیف کنیم چراکه هیچ کس نه با زبان و نه با قلم نمی‌تواند حالات شگفت‌آور و غریب حافظ یا همان جناب رند بزرگ را توصیف کند.