پیام خوزستان - زومیت / همکاری دانشمندان و علاقه‌مندان به نجوم به کشف یک ساختار کیهانی شگفت‌انگیز منجر شد؛ پدیده‌ای که درک ما از کهکشان‌ها را به چالش می‌کشد.
در همکاری شگفت‌انگیزی میان منجمان حرفه‌ای و دانشمندان داوطلب، قدرتمندترین و دورترین «دایره رادیویی عجیب» (ORC) که تاکنون شناخته شده، کشف شد. این جرم کیهانی که ساختاری منحصربه‌فرد و دوحلقه‌ای دارد، می‌تواند دیدگاه ما را درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری این پدیده‌های اسرارآمیز و کهکشان‌هایی که در دل خود جای داده‌اند، برای همیشه تغییر دهد.
بازار ![]()
به‌گزارش لایوساینس، آناندا هوتا، بنیان‌گذار پروژه پژوهشی نجوم RAD@home و نویسنده‌ی همکار مقاله‌ای تازه که جزئیات این کشف را توضیح می‌دهد، می‌گوید: «دایره‌های رادیویی عجیب از شگفت‌انگیزترین و زیباترین ساختارهای کیهانی هستند که تاکنون دیده‌ایم و احتمالاً سرنخ‌های مهمی از چگونگی تکامل هم‌زمان کهکشان‌ها و سیاه‌چاله‌ها در خود دارند.»
دایره‌های رادیویی عجیب سرنخ‌های مهمی از چگونگی تکامل هم‌زمان کهکشان‌ها و سیاه‌چاله‌ها در خود دارند
در سال 2019، گروهی از دانشمندان برای نخستین بار با استفاده از رادیوتلسکوپ رهیاب آرایه کیلومتر مربعی استرالیا موفق به شناسایی دایره‌های رادیویی عجیب شدند. این اجرام در واقع حلقه‌هایی عظیم و کم‌نور از پلاسما هستند که به نظر می‌رسد برخی کهکشان‌ها را احاطه کرده و از خود امواج رادیویی ساطع می‌کنند. تاکنون تنها حدود 12 مورد از این غول‌های کیهانی که اغلب 10 تا 20 برابر بزرگ‌تر از کهکشان راه شیری هستند، رصد شده‌اند.
دایره رادیویی جدید که RAD J131346.9+500320 نام گرفته، به دو دلیل بسیار خاص است. نخست آنکه از دو حلقه‌ی درهم‌تنیده، شبیه یک دیاگرام ون، تشکیل شده و این تنها دومین بار است که چنین ساختاری مشاهده می‌شود. دوم، این جرم دورترین و پرانرژی‌ترین نمونه در نوع خود است.
کشف اولیه‌ی حلقه‌ها توسط دانشمندان داوطلب در پروژه بین‌المللی همکاری نجوم RAD@home انجام شد و سپس، تیمی از دانشمندان حرفه‌ای با استفاده از آرایه تلسکوپی LOFAR (شبکه‌ای از رادیوتلسکوپ‌ها در اروپا) وجود آن را تأیید کردند.
پراتیک داباده، اخترشناس از مرکز ملی پژوهش‌های هسته‌ای لهستان و از نویسندگان مقاله، ضمن تأکید بر اهمیت این همکاری می‌گوید: «کشف چنین ساختاری توسط دانشمندان داوطلب، نشان‌دهنده‌ی اهمیت مداوم توانایی تشخیص الگوهای انسانی است، حتی در عصر یادگیری ماشینی.»
نظریه‌های پیشین، شکل‌گیری دایره‌های رادیویی عجیب را به امواج شوک ناشی از برخورد سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم نسبت می‌دادند. اما ساختار این جرم جدید که دو حلقه‌اش پیرامون یک فواره گازی قرار گرفته، فرضیه‌ی تازه‌ای را مطرح می‌کند. پژوهشگران معتقدند این دایره‌ها ممکن است در اثر «ابر‌بادهایی» شکل گرفته باشند که از کهکشان‌های مارپیچی درون آن به بیرون جریان دارند. اگر این فرضیه درست باشد، می‌تواند درک ما را از سایر دایره‌های رادیویی عجیب نیز متحول کند، هرچند برای تأیید آن به تحقیقات بیشتری نیاز است.
افزون‌بر این کشف بزرگ، همکاری به شناسایی دو جرم دیگر نیز منجر شده است: یک کهکشان عظیم با قطر سه میلیون سال نوری که توسط یک حلقه رادیویی احاطه شده و کهکشانی دیگر با حلقه‌ای پیرامون یکی از فواره‌های قدرتمندش. انتظار می‌رود رصدخانه‌هایی مانند ورا سی. روبین در آینده جزئیات بیشتری از این ساختارهای مرموز کیهانی را آشکار کنند.
جزئیات کشف در مجله‌ی Monthly Notices of the Royal Astronomical Society منتشر شده است.