پیام خوزستان - فیلم نیوز / بیش از 14 سال از نخستین‌باری که سریال «مختارنامه» از آنتن شبکه یک سیما پخش شد می‌گذرد و هنوز هم به‌رغم تمام اماواگرهایی که درباره بازپخش مکرر این سریال همزمان با ماه محرم از شبکه‌های مختلف مطرح می‌شود، شمار قابل‌توجهی از مخاطبان سیما پای ثابت تماشای آن هستند و اتفاقا در رقابت با دیگر تولیدات تازه‌تر تلویزیون در همین ایام، معمولا در زمره رکورددارها در زمینه جذب مخاطب قرار می‌گیرد؛ سریال داود میرباقری چه ویژگی‌هایی که دارد و به‌واسطه کدام امتیازها هنوز تازه و تماشایی است؟
تنها چند گام دیگر تا مرز 70 سالگی فاصله دارد اما بار سنگین یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تلویزیونی را بر دوش می‌کشد تا مهمترین اثر در کارنامه حرفه‌ای خود را به سرانجام برساند. سید داود میرباقری بی‌شک مهمترین چهره در میان سریال‌سازان ایرانی است که از دهه 60 تا به امروز فعالیتی مستمر در این میدان داشته و آثار شاخصی را هم در حافظه جمعی ایرانیان به ثبت رسانده است؛ از «گرگ‌ها» و «رعنا» گرفته تا «امام علی(ع)»، «معصومیت از دست رفته» و صدالبته «مختارنامه».
میرباقری اما بارها در گفت‌وگوهای مختلف خود تأکید کرده است که در میان شخصیت‌های تاریخی و دینی، دل‌بستگی ویژه‌ای به «سلمان فارسی» داشته و همین دغدغه شخصی است که پروژه بزرگ «سلمان» که این روزها مراحل دشوار تولید را سپری می‌کند، به مهمترین اتفاق در کارنامه او تبدیل کرده است.همزمان با ایام محرم 1404 اما باردیگر شاهد بازپخش سریال «مختارنامه» از تلویزیون هستیم و ورای همه مطایبه‌ها و شوخی‌ها فراگیر در شبکه‌های اجتماعی درباره تکرار هر ساله این اتفاق، نمی‌توان چشم بر توفیق مکرر آن در زمینه جذب مخاطب بست. این سریال حالا در کنار دیگر سریال میرباقری یعنی «امام علی(ع)» جزو آثار موفق تلویزیون در حوزه روایت‌های تاریخی و مذهبی قرار دارد و به‌نظر می‌رسد طیف قابل‌توجهی از مخاطبان هم با گذشت بیش از یک دهه، هنوز از تماشای مجدد و چندباره آن دل‌زده نشده‌اند؛ اما چرا؟
در این گزارش تلاش کرده‌ایم به بازخوانی ویژگی‌های «مختارنامه» از وجوه مختلف و امتیازات برجسته آن به‌نسبت دیگر تولیدات مناسبتی سیما در دهه‌های گذشته بپردازیم.
داودمیرباقری با کارگردانی درخشانی که در «مختارنامه» داشته توانسته اثری بی‌بدیل خلق کند.
کارگردانی | وقتی پای پروژه‌ای با عظمت «مختارنامه» در میان باشد، غیرممکن است که بدون حضور یک کارگردان مسلط بر تمامی اجزای فنی و محتوایی، پروژه به سرانجام برسد. داود میرباقری که پیش‌تر در آزمون دشوار ساخت سریال «امام علی(ع)» فصل تازه‌ای از پروژه‌های تاریخی و دینی را در قاب تلویزیون کلید زد، همچنان جزو مسلط‌ترین چهره‌ها در مدیریت و راهبری چنین پروژه‌هایی محسوب می‌شود. در تجربه «مختارنامه»، میرباقری به‌خوبی توانست توانایی فنی خود را با تکیه بر تجربه‌های گذشته به‌روز کند و اتفاقات ویژه‌ای را در کارگردانی این سریال رقم بزند. او در فرآیند انتخاب و هدایت بازیگران، یکی از پرستاره‌ترین آثار را با شخصیت‌هایی ماندگار در حافظه مخاطبان به سرانجام رسانده که یکی از شاخص‌ترین عوامل آن توان کارگردان در استفاده از ظرفیت بازیگرانی در سطوح مختلف بوده است. از سوی دیگر میرباقری در خلق سکانس‌های اکشن با پروداکشن ویژه هم تجربه موفقی را در کارنامه خود به‌ثبت رساند که بخشی از آن مرهون طراحی درست حرکات رزمی و استفاده اصولی از تخصص طراحان جنگ‌های تن‌به‌تن در میدان بوده است. هرچند قضاوت درباره کیفیت صحنه‌های نبرد در این سریال، بدون توجه به ظرفیت‌های فنی موجود در مقطع تولید سریال، به بیراهه خواهد رفت اما با توجه به توان اجرایی و تجهیزات تولید، شاهد ارتقای کیفی کارگردانی در مختصات تلویزیون بودیم. کمااینکه در همین سریال، شاهد خلق سکانس‌های ویژه‌ای همچون سیلاب خون در کاخ و یا خروج اسب‌هایی با سوار از دل خاک، با کیفیت تکنیکی قابل‌قبولی بودیم که نشان از استفاده درست کارگردان از ظرفیت جلوه‌های ویژه میدانی و بصری در این پروژه دارد.
بازار
فیلمنامه «مختارنامه» یکی از نقاط قوت این کار است.
فیلمنامه | فارغ از توان ویژه داود میرباقری در کارگردانی «مختارنامه» باید کار بزرگ‌تر او را نگارش فیلمنامه این سریال بدانیم. آنچه داستان مختارنامه و شخصیت‌های متنوع و پرشمار این روایت را با گذشت بیش از یک دهه همچنان برای مخاطب تازه نگه داشته است، بیش از هر پارامتر دیگری، مرهون نگارش یک فیلمنامه درست بوده است. میرباقری که پیش‌تر در روایت تاریخی سریال‌های «امام علی(ع)» و «معصومیت از دست رفته» به‌خوبی ذکاوت خود برای پرداختن به یک شخصیت حاشیه‌ای برای نزدیک شدن به متن یک واقعه تاریخی و دینی را به رخ کشیده بود، این‌بار هم برای پراختن به یکی از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین مقاطع تاریخ تشیع، به‌درستی سراغ کاراکتر مختار رفت تا بدون درافتادن با خطوط قرمز و دست گذاشتن روی حساسیت‌های اعتقادی طیفی از مخاطبان، داستانی پرکشش را به تصویر درآورد. داستانی که هر چند در حاشیه واقعه کربلا روایت می‌شود اما حالا به یکی از غنی‌ترین روایت‌های تصویری تلویزیون از این واقعه تبدیل شده است. همان فرمولی که با هوشمندی بهرام بیضایی در نگارش فیلمنامه «روز واقعه» آن اثر را هم در تاریخ سینمای ایران ماندگار کرد. فراتر از خط سیر روایی فیلمنامه «مختارنامه» اما شاهکار اصلی میرباقری را باید دیالوگ‌نویسی این سریال دانست. دیالوگ‌هایی با ضرباهنگ درست، انتخاب واژگان حساب‌شده و مهمتر از همه، عمیق و چندلایه که گفته‌های بسیاری از کاراکترهای سریال را از قالب تاریخی صرف خارج کرده و به حرف روز تبدیل می‌کند. وایرال شدن چندباره بریده‌هایی از دیالوگ‌های «مختارنامه» در بزنگاه‌های سیاسی و اجتماعی یک دهه گذشته، در شبکه‌های اجتماعی، گواهی بر همین هنر دیالوگ‌نویسی میرباقری بوده است.
در «مختارنامه» شاهد بازی‌های درخشانی هستیم.
بازی‌ها | جدای از این واقعیت که از منظر ترکیب بازیگران، «مختارنامه» یکی از پرستاره‌ترین پروژه‌های تلویزیون در چند دهه گذشته محسوب می‌شود، واقعیت مهمتر این است که بخش قابل‌توجهی از بازیگران این سریال، اعم از ستاره‌های اصلی تا برخی از بازیگران نقش‌های فرعی، ایفاگر بهترین نقش‌آفرینی‌های کارنامه خود در این پروژه بوده‌اند. بخش قابل‌توجهی از این توفیق بی‌تردید وام‌دار شخصیت‌پردازی و دیالوگ‌نویسی درست در فیلمنامه و البته هدایت کارگردان بوده است اما نمی‌توان توانمندی و درخشش بازیگران را هم در این زمینه نادیده گرفت. فریبرز عرب‌نیا که بعد از گزینه‌هایی همچون جمشید هاشم‌پور و علیرضا شجاع‌نوری به‌عنوان بازیگر نقش «مختار» به این پروژه پیوست، بیش از یک دهه از عمر حرفه‌ای خود را صرف به بار نشستن این نقش کرد و شمایلی به‌یادماندنی از این شخصیت تاریخی را در قاب تلویزیون ماندگار کرد. در کنار عرب‌نیا درخشش فرهاد اصلانی در نقش «عبیدالله بن زیاد»، رضا رویگری در نقش «کیان ایرانی»، مهدی فخیم‌زاده در نقش «عمر بن سعد»، محمد فیلی در نقش «شمر» و رضا کیانیان در نقش «عبدالله بن زبیر» هم از جذابیت‌های «مختارنامه» از منظر اجرای بازیگران محسوب می‌شود که در کارنامه همه بازیگران، به‌عنوان تجربه‌ای ماندگار به ثبت رسیده است. از شاخص‌ترین بازیگران زن در این مجموعه هم می‌توان به نسرین مقانلو در نقش «ناریه همسر اول مختار» و فریبا کوثری در نقش «عمره همسر دوم مختار» و زنده‌یاد ماه‌چهره خلیلی در نقش «جاریه خواهر مختار» و زنده‌یاد ژاله علو در نقش مادر مختار اشاره کرد. شهرام حقیقت‌دوست با نقش «عبیدالله بن حر جعفی» و امین زندگانی با نقش «مسلم بن عقیل» هم از بازیگران جوانی بودند که در این سریال خوش درخشیدند. به‌عنوان چند انتخاب ویژه از میان کاراکترهای فرعی اما به یادماندنی سریال هم می‌توان به نقش‌آفرینی فرخ نعمتی در نقش «هانی»، پرویز پورحسینی در نقش «میثم تمار»، محمد صادقی در نقش «عبدالله دوست مختار»، حسن میرباقری در نقش «ابراهیم بن مالک» و محمود اردلان در نقش «زهیر بن قین» اشاره کرد که این آخری یعنی محمود اردلان، علاوه‌بر بازیگری، طراحی صحنه‌های نبرد در سریال را هم برعهده داشته است.
شبکه آی‌فیلم از روز 5 تیر 1404 و مصادف با شروع ماه محرم، باردیگر سریال «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری را در کنداکتور پخش خود قرار داده و پخش آن همچنان ادامه دارد.