بزرگنمايي:

پیام خوزستان - ایرنا / معاون اول رئیس جمهور تاکید کرد: اصولاً سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران درباره حضور رانده‌شدگان، آوارگان، پناه‌جویان و مهاجران، یعنی چهار طبقه مختلف از اتباع متنوع خارجی مقیم ایران فارغ از ملیت آنان روشن و شفاف است و با تغییر شگرفی روبرو نشده است.
محمدرضا عارف درباره موضوع اتباع بیگانه و اخبار و شایعات مطرح شده در فضای مجازی پاسخ داد.
بازار
مشروح این گفتگو به شرح زیر است.
ایرنا: ضمن قدردانی از فرصتی که برای این گفتگو در اختیار ایرنا قرار گرفت مایلم با نگرش به نقش ساختاری حوزه مسئولیت جنابعالی به عنوان هماهنگ کننده اصلی دستگاههای اجرایی و نهادهای زیر مجموعه دولت به یکی از مسائل مبتلا به روزهای اخیر یعنی موضوع ساماندهی اتباع غیر ایرانی ورود کنم و بپرسم که آیا رویکرد دولت با تحولی تازه
روبرو است؟
عارف: اصولاً سیاست دولت جمهوری اسلامی ایران درباره حضور رانده شده گان، آوارگان، پناه جویان و مهاجران، یعنی چهار طبقه مختلف از اتباع متنوع خارجی مقیم ایران فارغ از ملیت آنان روشن و شفاف است و با تغییر شگرفی روبرو نشده است. در حقیقت دولت بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و در قالب توان و استعداد موجود این موضوع را نیز در شرایط خاص کنونی همراه با سایر مسائل جاری دنبال می کند. طبیعی است از آنجایی که حیطه مسئولیت های محول به اینجانب بر اساس «قانون تعیین وظایف و اختیارات معاون اول ریاست جمهوری مصوب 1372» مأموریت هماهنگی میان بخشی و نظارت بر اجرای مصوبات هیات دولت است، هم شخصاً و هم در ساختار تحت مسئولیت و نظارت معاونت اول این مسأله در دست پیگیری است. به زودی به همین منظور جلسه کارگروه میان بخشی دوایر موجود اعم از وزارتخانه ها و سازمان هایی که این امر در دایره وظایف آنها جایی دارد برگزار خواهد شد تا ضمن حفظ انسجام لازم ابعاد متفاوت این مسئله مورد ارزیابی و بازبینی قرار گیرد. با این وجود لازم است یک نگرش آسیب شناسانه به ماهیت این امر نیز داشته باشیم. کشور ما به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و محیطی منطقه ای همواره با موضوع مورد اشاره یعنی موج پناهجویی از مرزها روبرو بوده است.
پذیرش پناه جویانی که به دلیل جنگ های منطقه ای و حتی جهانی به ایران پناه آورده اند نه فقط کم شمار نیست بلکه لااقل طی یک قرن اخیر با دامنه ای متفاوت مسائل و مصائبی را رقم زده است. در هنگامه جنگ جهانی دوم ایران بیش از یکصد هزار پناه جو و آواره اروپایی که اکثر آنها لهستانی بودند را در شرایطی میزبانی نمود که کشور با حمله قوای متفقین از شمال و جنوب مورد تجاوز قرار گرفته بود. جمع زیادی از این پناه جویان با ملیت های مختلف و ادیان متفاوت اعم از یهودی و مسیحی درایران اسکان داده شدند و حتی جمعی از آنها تابعیت ایرانی را پذیرفتند و امروز فرزندان آنان سرمایه ای برای ایران هستند.
در هنگام فروپاشی روسیه تزاری نیز مردم بسیاری از قزاقستان تا ارمنستان ایران را پناهگاه و مأوای امن روزگار سخت خود دانستند که کماکان ما آنها را در جمع جامعه ایرانی به عنوان ایرانیان قزاق یا ارمنی تبار داریم. طی دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی هم ما با خیل گسترده مهمانان افغانی، عراقی و حتی مردمان آواره از جنگ قره باغ روبرو بودیم و به رغم عدم حمایت کامل کمیساریای پناهندگان سازمان ملل متحد و مؤسسات کمک کننده در شرایط سالهای سخت دفاع مقدس و بازسازی کشور مردم شریف ایران از میهمان نوازی و همراهی با آنان دریغ نورزیدند. اکنون نیز به دلیل شرایط سخت افغانستان که ناشی از دخالت خارجی در آن کشور است، جمعیت میلیونی قابل شماری در ایران از خدمات رفاهی، آموزشی و درمانی گسترده ای برخوردار هستند. طبیعی است که استعداد و توان ملی ما در مدیریت این شرایط به کار گرفته شده است و هزینه های سنگینی را این وضعیت بر بودجه ملی کشوری که خود تحت شرایط سخت تحریم های ظالمانه قرار دارد، تحمیل نموده است. بنابراین برای ساماندهی این مهم لازم است یک مدیریت منسجم و هماهنگ برقرار باشد تا علاوه بر عبور این جمعیت از وضعیت ایام هجرت کوشش شود، زمینه بازگشت آنان به سرزمین مادری خود بنحو شایسته فراهم شود باید توجه کرد که ما با گروههای متنوعی از اتباع افغانستان روبرو هستیم که وضعیت اقامتی آنها تابع یک قالب مشخص نیست.
ایرنا: یکی از مشکلات سالهای اخیر به ویژه پس از بازگشت طالبان موج ورود بی ضابطه اتباعی است که از مرزهای شرقی وارد کشور شدند و بدون مشخص بودن وضعیت اقامتی در کشور پراکنده هستند اکنون عمده تمرکز افکار عمومی به تعیین تکلیف این جمعیت است جنابعالی چه نگرشی را درباره این گروه دارید؟
عارف: اصولا باید توجه داشته باشیم ورود غیر قانونی اتباع کشوری در خاک سرزمینی دیگر در همه جای دنیا جرم است. قوانین ملی ما نیز مستثنی از این قاعده نیست. نادیده گرفتن حاکمیت ملی و عبور غیر قانونی از مرز را نباید ساده گرفت. بخشی از مشکل کنونی جمعیتی از اتباعی که در کشور به سر می برند برخاسته از همین وضعیت است. لذا موضوع رد مرز اتباعی که غیر مجاز وارد ایران شده اند. نابسامانی و ضابطه آنان می توانند خسارت جبران ناپذیری را متوجه هموطنانشان که دارای اقامت قانونی هستند، کند. این امری نیست که در برابر آن بی توجهی صورت گیرد. وزارت کشور و نیروی انتظامی همراه با سایر دستگاه های ذیربط موظف هستند در برابر این گروه اعمال قانون کنند و ما نباید وضعیت این بخش را به کلیت افرادی تعمیم دهیم که حضور قانونی دارند. متأسفانه یک بعد دیگر مسئله هم متوجه گروه دیگری است که به صورت قانونی با اخذ روادید سیاحتی یا درمانی مشخص و مدت دار وارد کشور می شوند اما بی توجه به قوانین ایران در پایان دوره مقرر کشور را ترک نمی کنند. و یا به صورت غیر قانونی به اشتغال مبادرت می ورزند.
طبیعی است که آسیب ناشی از عدم رعایت قوانین کشور از ناحیه این بخش دوم هم مزید بر علت شده و بر کثرت حضور اتباعی که استمرار اقامت آنها تابع موضوع روادید دریافتی و مدت حضور آنها نیست، افزوده است. بدیهی است در این شرایط بخش اندکی از افراد فاقد صلاحیت برای استمرار حضور غیر قانونی خود دست به اعمال خلاف قانون و بزه می زنند که نه تنها در قوانین ما جرم تلقی می شود بلکه اثر سوئی بر امنیت ملی دارد. این اقلیت اگرچه کم شمار هستند اما خطرات عمده ای را هم متوجه شهروندان ما می نمایند و هم ضربه حیثیتی سنگینی را به منزلت اجتماعی جمع کثیر زحمتکش از هموطنان خود وارد آورده اند که برای روزگاری بلند با رعایت قوانین و مقررات در ایران زیسته اند از این جهت لازم است به صورت قانونی در این بخش اقدام مقتضی صورت پذیرد.
ایرنا: برای شناسایی اعمال قانون و رد مرز این اشخاص چه تمهیدی در نظر گرفته شده است که موجب نشود وضعیت آن گروهی که دارای اقامت قانونی هستند دچار صدمه واقع شود؟
عارف: طبیعی است که در گام اول دقت جمعی و هشیاری عمومی مردم را باید مدنظر قرار داد. در این زمینه لازم است که ابتدا آن گروه از جمعیتی که دارای اقامت قانونی هستند تلاش کنند فارغ از ملاحظات شخصی در برابر عده ای اقلیت کم شماری که محل امنیت آنها هستند و سعی دارند در پوشش جامعه افغانی مقیم ایران نفوذ کنند و با ارتکاب بزه و رفتارهای هنجارشکن زمینه آسایش آنان را مختل سازند، مسئولانه گام بردارند. همراهی و اطلاع رسانی بهنگام از ناحیه خود میهمانان قانونی ما می تواند بنیان همدلی و همبستگی دو ملت هم زبان، هم فرهنگ و هم کیش را حفظ کند و نشانه ای از ادراک و شعور اجتماعی جامعه میهمان را بمنصه ظهور برساند. طبیعی است که برای مدیریت شرایط کنونی، خاصه در پی تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران خود میهمانان افغانی دارای اقامت قانونی باید سهم شایسته ای را عهده دار شوند. در کنار این مسئولیت پذیری آنان کمک به اشراف اطلاعاتی و انتظامی از سوی مردم ایران نیز مهم است. با این همه باید توجه داشت که یکایک آحاد کشور صرفاً در زمینه اطلاع رسانی از تحرک مشکوک و یا اقدامی هنجار شکن به مسئولان امر مسئولیت دارند. اجرای قانون اما وظیفه ارکان قضایی و انتظامی است که در این بخش طبق قانون همراه با تذکر و رافت نسبت به گروههایی که صرفاً ورود غیر قانونی داشته و یا با نادیده انگاشتن موضوع روادید به کسب و کار می پردازند، باید انجام وظیفه نمایند. البته در خصوص آن بخش اندک که مرتکب و متهم به جرائمی هستند نیز نباید مسامحه ای صورت پذیرد. در این بخش لازم است تاکید شود هر عمل مجرمانه از ناحیه اتباع ایرانی و یا غیرایرانی تابع مجازات و کیفر است و یقیناً در این خصوص واکنش و اقدام قانونی نیروهای انتظامی و امنیتی کشور با مجرمان و بزهکاران فاقد صلاحیت از ایرانی و یا غیر ایرانی یکسان خواهد بود.
ایرنا: از نگاه جنابعالی که برای سال های متمادی در دولت به عنوان معاون اول نقش هماهنگ کننده و نظارت بر اجرای مصوبات دولت را عهده دار بودید. در شرایط پیش رو مناسب است جمهوری اسلامی ایران که در تمام سال های جهاد افغانستان علیه تجاوز شوروی و دوران جنگ داخلی و وضعیت کنونی پشتیبان و حامی مردم افغانستان بوده است، چه سیاستی را در پیش بگیرد؟
عارف: اگر به فرمایش مقام معظم رهبری در تابستان 1400 توجه کنیم مشهود است که تکلیف دولت و ملت ایران در برابر بحران سالیان متمادی افغانستان مشخص شده. است ایشان تاکید و توجه دادند که در تمام سالهای گذشته و یقیناً دوران پیش رو اقدام و جهت گیری کلان جمهوری اسلامی ایران متاثر از نوع حکومت و دولت نبوده و صرفاً سیاستگذاری های ما در همه ابعاد معطوف به ملت عزیز همسایه افغانستان هست. همانگونه که رهبر معظم انقلاب آن زمان خاطر نشان ساختند دولتها می آیند و می روند اما آنچه می ماند ملت افغانستان است. ما صرفنظر از پیوندهای زبانی، قومی، نژادی، دینی و حتی مذهبی از یک پیشینه غنی فرهنگی و تمدنی با افغانستان برخوردار هستیم. نوعی تنیدگی هویتی در میان ما وجود دارد که تغییرات سیاسی هم نتوانسته آن را نادیده بگیرد.
یکی از قلمروهای فرهنگ و تمدن یکپارچه ما در طول تاریخ افغانستان بوده است. بی جهت نیست که رهبری طی سالهای قبل تحصیل و فراگیری آموزش برای فرزندان افغانستانی مقیم در ایران را همچون شهروندان ایرانی ضروری رایگان و فراگیر دانستند. از این منظر یک افغانستان یکپارچه، متحد آرام و موفق برای ایران تکیه گاهی استوار وقابل اعتنا است. بنا بر این مردم دو کشور برادر و همسایه نباید تابع هیجانات آنی و احساسات برساخته در فضای مجازی که بیشتر از ناحیه افراد مغرض و سرویسهای اطلاعاتی ترویج می گردد، قرار گیرند. مردم نجیب افغانستان در دهه های اخیر سالهای پر محنتی را تجربه کردند اما مقاوم و سرافراز توانستند از کیان خود، دین، زبان و مذهب اجدادی خویش دفاع کنند. آینده ما دو همسایه هم فرهنگ در گرو حفظ روابط عمیق اجتماعی میان دو ملت است. بنابر این باید با هوشیاری کامل مانع از آن شویم که دست بیگانه زمینه تفرقه و جدایی را رقم زند.
امروز قدرت ایران در دفاع از خود امر قابل کتمانی نیست و کشورهای مسلمان نیز با بیانیه کشورهای عضو سازمان همکاریهای اسلامی در استانبول نشان دادند که هرگونه گسست در اتحاد منطقه ای و اسلامی ما می تواند موجبات جسارت رژیم بی پروای صهیونیستی و حامیانش را رقم زند. امروز مردم ما مفتخر به حمایت و همدلی همه مسلمانان جهان هستند، فلذا باید قدر این موهبت را بدانیم. بنابر گزارش های مراجع رسمی ما از لحظه آگاهی نسبت به تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران چشمان نگران مسئولان گذشته و حال و مردم شریف افغانستان متوجه ایران بود. پاسخ قاطع و کوبنده قوای نظامی ما به تجاوز در آن 12 روز اقتدار ایران نیز موج شعف و خرسندی را در میان ملت های مسلمان و علی الخصوص مردم همدل و همزبان افغانستان برانگیخت و این سرمایه بزرگی برای دنیای اسلام و کشور ایران است که باید مد نظر ما باشد.