بزرگنمايي:

پیام خوزستان - خبرآنلاین / در این گزارش به سراغ برنامه‌هایی رفته‌ایم که از زمان تعطیلی «خندوانه» تا به امروز بر پایه ایده‌های این برنامه‌ساز و اتاق فکر همراهش، به تولید رسیده و تلاش کرده‌اند بخشی از خلا به‌وجود آمده در تولیدات سرگرم‌کننده سیما در دوران «تحول» را جبران کنند.
رامبد جوان، بازیگر، کارگردان، مجری و برنامه‌ساز موفقی که دقیقا یک دهه پیش‌تر پروژه موفق «خندوانه» را برای پخش از تلویزیون طراحی و روانه آنتن کرد تا به یکی از ماندگارترین برندهای سرگرمی تلویزیونی تبدیل شود. پروژه ‌ای که بعد از 8 فصل بالاخره قربانی تنگ‌نظری‌های مدیران تحول‌خواه سیما شد و پرونده‌اش برای همیشه بسته شد؛ اما شاهد تکثیر ایده‌های رامبد در قالب دیگر تولیدات سیما هستیم!
بازار
هفته گذشته بود که بالاخره رامبد جوان سکوتش در برابر تولید و پخش برنامه «هزارویک» به‌عنوان تازه‌ترین و بی‌پرده‌ترین کپی‌برداری برنامه‌سازان سیما از ایده‌های «خندوانه» را شکست و گفت: «به هر حال این برنامه هم یک پروژه است که دارد کار می‌کند. دارد تلاش می‌کند مخاطبش را جذب کند و اینکه حالا شبیه «خندوانه» باشد جرم نیست.» جوان در مصاحبه‌اش، موضع‌گیری صریح‌تری هم داشت و تأکید کرد: «اتمسفر عینا همان است و هر کاری بکنید همان (خندوانه) می‌شود. به نظر من این یک نگاه عامدانه است و من هم ایرادی نمی‌گیرم.»
حرف‌های خالق «خندوانه» در واقع پاسخی است به مدیران تلویزیون که طی سال‌های اخیر، تلاش داشته و دارند این شباهت و به تعبیری کپی‌برداری از ایده‌های این برنامه در تولیدات متأخر خود را کتمان کنند و به همین دلیل جوان به کنایه می‌گوید: «مدیران معتقد هستند این برنامه اصلاً ارتباطی با «خندوانه» ندارد!»
به بهانه مصاحبه اخیر و در آستانه پخش این برنامه، سراغ برنامه‌هایی رفته‌ایم که از زمان تعطیلی «خندوانه» تا به امروز بر پایه ایده‌های این برنامه‌ساز و اتاق فکر همراهش، به تولید رسیده و تلاش کرده‌اند بخشی از خلا به‌وجود آمده در تولیدات سرگرم‌کننده سیما در دوران «تحول» را جبران کنند؛ آیا موفق بوده‌اند؟
رایحه|شبکه قرآن| ١٣٩٧
تقلید یا همان کپی‌برداری از قالب تولیدی برنامه «خندوانه» محدود به بازه زمانی پس از تعطیلی این برنامه نمی‌شود و یکی از اولین برنامه‌هایی که در این مسیر پیشگام بود، برنامه نوروزی «رایحه» در شبکه قرآن بود. این برنامه همزمان با نوروز سال 97 و در حدفاصل تولید و پخش فصل چهارم و پنجم «خندوانه» از شبکه قرآن روی آنتن رفت و بلافاصله با واکنش‌هایی مواجه شد.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ برنامه «رایحه» به‌طور کامل از مختصات و اتمسفر «خندوانه» تأثیر گرفته بود. برنامه‌ای با حضور جمع زیادی از مهمانان در استودیو و آیتم‌هایی مانند استندآپ کمدی که البته رنگ و لعابی قرآنی و معارفی به آن بخشیده بودند. کیفیت حضور مجری و تلاش برای اجرایی پرانرژی و شاداب مشابه رامبد جوان، شباهت این برنامه با خندوانه را ضریب داده بود.
چقدر موفق بود؛ واقعیت این است که صحبت درباره توفیق برنامه‌های پخش شده از قاب شبکه کم‌مخاطبی مانند شبکه قرآن و معارف سیما، کار ساده‌ای نیست. برنامه «رایحه» البته چند سروگردن از تولیدات مرسوم این شبکه و قالب‌های کلیشه‌ای آن بالاتر قرار می‌گرفت اما در همان موعد پخش هم بیش از محتوای آن، حاشیه مربوط به کپی‌برداری‌اش از خندوانه در کانون توجه قرار گرفت و بعدتر هم تولید آن متوقف شد و نتوانست تبدیل به یک برنامه دنباله‌دار شود.
بگو بخند|شبکه نسیم| ١4٠٢
تولید و پخش برنامه «خندوانه» تا فصل هشتم ادامه داشت و در تابستان 1401 بود که پرونده‌اش برای همیشه بسته شد. جای خالی این برنامه خیلی زود به چشم آمد و مطالبه مخاطبان، مدیران تلویزیون را به تکاپوی یافتن جایگزینی برای آن انداخت. یکی از اولین خروجی‌های این تکاپو، برنامه «بگوبخند» بود که برای پخش در نوروز 1402 در شبکه نسیم کلید خورد و با اجرای عبدالله روا، روانه آنتن شد. چهره‌هایی همچون شهاب عباسی، نعیمه نظام‌دوست، نصرالله رادش و شهرام شکیبا به‌عنوان داور در این برنامه حضور داشتند.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ قطعا یکی از موفق‌ترین ایده‌های به بار نشسته در قالب «خندوانه» ایده برگزاری رقابت‌هایی با هدف کشف استعداد در حوزه کمدی بود که اصطلاحی به‌نام «استندآپ» را هم وارد ادبیات تولید برنامه‌های تلویزیونی کرد. «بگوبخند» اساسا با تکیه بر همین ایده متولد شد و تلاش داشت با دعوت از چهره‌های گم‌نامی که خود را در زمینه اجرای کمدی مستعد می‌دانند، بخشی از جذابیت این ایده را به‌نفع خود بازتولید کند.
چقدر موفق بود؛ فارغ از جزییاتی همچون کیفیت اجرای عبدالله روا در این برنامه و یا ترکیب داوران انتخابی، برنامه «بگو بخند» آنقدر در سایه سنگین «خندوانه» قرار داشت که از همان ابتدا هم مشخص بود به سختی می‌تواند پیش روی مخاطب سخت‌گیر تلویزیونی قد علم کند و خودی نشان دهد. در فقدان برنامه‌های خلاقه، «بگوبخند» طیفی از مخاطبان را برای سرگرمی توانست با خود همراه کند اما نداشتن ایده‌های اختصاصی و متمایزکننده، خیلی زود پرونده این برنامه را بست.
خوش‌نمک|نسیم| ١4٠٢
شبکه نسیم در همان ایامی که «بگو بخند» را روانه آنتن کرد، برنامه دیگری به نام «خوش‌نمک» را هم کلید زد که طراحی و مأموریتی مشابه با همان برنامه داشت و اصلی‌ترین وجه اشتراکشان هم گرته‌برداری از ایده‌های «خندوانه» بود. اصلی‌ترین تفاوت این برنامه با «بگوبخند» هم چشم‌پوشی بر وسوسه دعوت از چهره‌ها در گام اول بود و اجرای آن را دو کمدین کمتر شناخته‌شده یعنی علی فریادی و سیدعلی زرگر برعهده گرفتند.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ اشاره کردیم که اصل ایده ایجاد فضا برای استعدادیابی در حوزه کمدی، یکی از برگ‌برنده‌های اتاق فکر «خندوانه» بود و طبیعتا برنامه‌هایی که بعدتر براساس این ایده متولد شده‌اند نمی‌توانند گرته‌برداری از تجربه این برنامه را کتمان کنند. فارغ از این ویژگی، طراحی دکور و ایجاد فضای تعاملی میان کمدین‌ها با مخاطبان حاضر در استودیو را هم می‌توان در فهرست مشابهت‌های ساختاری این برنامه با خندوانه قرار داد.
چقدر موفق بود؛ اگر بخواهیم در بازه زمانی بهار 1402 کیفیت عملکرد برنامه «خوش‌نمک» را با دیگر تولید مشابه شبکه نسیم یعنی «بگوبخند» در همین بازه قیاس کنیم، احتمالا «خوش نمک» نمره بالاتری می‌گیرد چه اینکه در غیاب چهره‌های آشنا برای مخاطب، تمرکز بیشتری بر شاخص‌های کیفی برنامه داشت و حتی در برخی جزییات شاهد ایده‌های خلاقانه‌ای بودیم که کمی می‌توانست این تجربه را از سایه خندوانه خارج کند. در مجموع اما «خوش‌نمک» هم نتوانست مأموریت اصلی خود یعنی آشتی دادن مخاطب انبوه «خندوانه» با تلویزیون را به سرانجام برساند.
سید خندان|شبکه دو| ١4٠٢
این برنامه را می‌توان شاخص‌ترین محصول جریان برخاسته از جشنواره «عمار» در قاب تلویزیون دانست. حامد بامروت‌نژاد که پیش‌تر و با انتصاب وحید جلیلی در تلویزیون، عهده‌دار امور اجرایی جشنواره عمار شده بود، خیلی زود توانست بر کرسی مدیریت شبکه دو تلویزیون تکیه بزند و با دعوت از محمدرضا شهبازی به‌عنوان یکی از طنزنویسان این جریان که پیش‌تر به‌واسطه اجرای اختتامیه عمار در طیف مخاطبان این رویداد چهره‌ای آشنا محسوب می‌شد، برنامه «سید خندان» را برای نوروز 1402 روانه آنتن کرد.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ صفر تا صد برنامه «سیدخندان» کپی از برنامه «خندوانه» بود. از طراحی لوگو و ساخت اینتروموشن‌های میان برنامه گرفته تا آیتم‌های مختلف آن. طراحی دکور این برنامه و چیدمان مخاطبان حاضر در استودیو هم به‌وضوح تلاشی برای ایجاد اتمسفری مشابه خندوانه بود. شهبازی علاوه‌بر گفت‌وگوی مرکزی با یک مهمان، دعوت از استندآپ کمدین و اجرای بازی با مدعوین و مهمانان حتی از کمدین کمکی هم غافل نماند و شخصیتی فرعی را مشابه جایگاهی که نیما شعبان‌نژاد و یا استاد کهنمویی در کنار رامبد جوان داشتد، در کنار خود قرار داد!
چقدر موفق بود؛ سیل انتقادات از کپی‌برداری صریح و مستقیم «سیدخندان» از «خندوانه» از همان نوروز 1402 به راه افتاد و بخش عمده‌ای از رسانه‌ها نسبت به این رویکرد تلویزیون در تلاش برای یافتن یک جایگزین فیک برای نسخه‌ای اصلی، انتقاد کردند. از منظر جذب مخاطب هم «سیدخندان» نتوانست اتفاق ویژه‌ای را که احتمالا مدیران دوران تحول، انتظارش را داشتند رقم بزند. هر چند این برنامه در قیاس با دیگر تولیدات شبکه دو، عملکرد موفق‌تری در جذب مخاطب داشت اما در قیاس با برندهای موفق تلویزیون در حوزه سرگرمی در دوره‌های گذشته، باید اذعان کنیم که هیچ توفیقی به دست نیاورد.
پانتولیگ|شبکه سه| ١4٠٢
جواد فرحانی که در مقطعی تهیه‌کنندگی «خندوانه» را برعهده داشت و از چهره‌های همراه با رامبد جوان محسوب می‌شد، در سال 1402 تهیه‌کنندگی برنامه «پانتولیگ» را برای شبکه سه پذیرفت تا این برنامه را با حضور جنجالی و پرواکنش محمدرضا گلزار در مقام میزبان، به آنتن تلویزیون برساند. برنامه‌ای که همچنان هم تولید و پخش آن ادامه دارد و محور اصلی آن بازی پانتومیم است.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ رامبد جوان برای توسعه برند «خندوانه» در فصل‌های مختلف ایده‌های جانبی مختلفی را در قالب بازی و چالش رو می‌کرد که در کنار استعدادیابی در حوزه استندآپ کمدی، یکی از موفق‌ترین این ایده‌ها «ادابازی» بود. این اصطلاحی بود که اتاق فکر این برنامه برای چالش پانتومیم ابداع کرد و در چند فصل با حضور چهره‌های شناخته شده، به خروجی جذابی در این برنامه منتهی شد. «پانتولیگ» قطعا در ایده محوری خود، وام‌دار همین تجربه در برنامه «خندوانه» است. البته ساختار کلی و جزییاتی مانند طراحی دکور و دعوت از تیم‌های رقیب، تاحدودی آن را از دیگر کپی‌برداری‌های تلویزیونی از برنامه رامبد جوان، متمایز کرده است.
چقدر موفق بود؛ حضور محمدرضا گلزار، به‌عنوان یکی از چهره‌های حذف‌شده از قاب تلویزیون در ماه‌های ابتدایی استقرار مدیران تحول‌خواه، حتما یکی از برگ‌برنده‌های «پانتولیگ» در جذب مخاطب بوده است. کافی است به یاد بیاوریم که زمزمه بازگشت گلزار به اجرا، با چه واکنشی از سوی محمدرضا شهبازی (مجری برنامه‌هایی همچون سیدخندان و پاورقی در شبکه دو) مواجه شد!‌ در هر حال اما این برنامه به نسبت دیگر تولیدات سرگرم‌کننده تلویزیون در این دوران جدید، توفیق بیشتری در زمینه جذب مخاطب داشته و احتمالا به همین پشتوانه تولید و پخش آن همچنان ادامه دارد.
هم‌وطنز|شبکه دو| 1403
برنامه تلویزیونی «هم‌وطنز» از نوروز 1403 پخش خود از شبکه نسیم را آغاز کرد. برنامه‌ای که اجرای آن به کامران تفتی سپرده شد و روابط عمومی برنامه اینگونه آن را معرفی کرد؛ «هموطنز همان‌گونه که از نام آن پیداست، مبتنی‌بر طنز و سرگرمی است، اما با وجود این تلاش می‌کند مردمان و مفاخر شهرها، فرهنگ، آداب و رسوم آنها را هم معرفی کند.» نکته جالب اینکه شهاب عباسی که پیش‌تر برنامه «بگوبخند» را برای شبکه نسیم کارگردانی کرده بود، این‌بار کارگردانی این برنامه را برای شبکه دو برعهده گرفت که هر دو وام‌دار «خندوانه» هستند.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ هر چند در اخبار مربوط به تولید و پخش «هم‌وطنز» مأموریت اصلی آن «توجه به اقوام»‌ مطرح شد اما این برنامه در طراحی کلی و حتی چیدمان آیتم‌ها به‌طور کامل از ساختار «خندوانه» نسخه‌برداری کرده بود. بخش‌های مختلف «هم‌وطنز» شامل گفت‌وگو با مهمانان مشهور، نمایش، استندآپ، شعر طنز، اجرای آئینی و موسیقی‌های محلی و ملی، همخوانی و بازی بود که طبیعتا نمی‌توان آن را بی‌ارتباط با ساختار خندوانه دانست. کیفیت اجرای کامران تفتی به‌خصوص در بخش گفت‌وگو با چهره‌ها هم به‌شدت یادآور جنس اجرای رامبد جوان بود.
چقدر موفق بود؛ شبکه دو که پیش‌تر تلاشی ناکام برای کپی‌برداری از «خندوانه» در قالب برنامه «سیدخندان» را در کارنامه خود ثبت کرده بود، این‌بار هم نتوانست اتفاق ویژه‌ای را رقم بزند. «هم‌وطنز» هر چند فرصت پخش نوروزی را در اختیار داشت، اما نتوانست عملکرد موفقی در جذب مخاطب داشته باشد و زاویه‌نگاه پرداخت رسانه‌ها به این برنامه هم بیشتر از منظر شباهت‌هایش به «خندوانه» بود.
هزارویک|شبکه نسیم| 1403
حتما یکی از برگ‌برنده‌های خلاقانه رامبد جوان در طراحی «خندوانه» باز کردن پای یک عروسک به فرآیند ساخت یک برنامه ترکیبی بود. محمد بحرانی که پیش‌تر با صداپیشگی «جناب‌خان» در برنامه کودکانه «کوچه مروارید» همکاری با رامبد جوان را تجربه کرده بود، به پشتوانه همین همکاری به «خندوانه» دعوت شد و عروسک بنفش‌رنگ «جناب‌خان» اینگونه تبدیل به برندی محبوب در قاب تلویزیون شد. با تعطیلی «خندوانه» حواشی بسیاری برای مالکیت حقوقی این برند به‌وجود آمد تا سرانجام محمد بحرانی با ارائه طرح برنامه «هزارویک» به شبکه نسیم موفق شد فرصتی برای احیای این برند فراهم بیاورد.
گرته‌برداری‌اش از ایده‌های خندانه چه بود؛ اشاره کردیم که بهانه گردآوری این پرونده، واکنش رامبد جوان به به شباهت‌های متعدد «هزارویک» به «خندوانه» بوده و این واقعیتی است که نمی‌توان درآن تردید کرد. طراحی دکور، آیتم‌سازی‌ها و مهمتر از همه حضور کاراکتر جناب‌خان، همه ویژگی‌های لازم برای ارجاع ذهن مخاطب به تجربه «خندوانه» را به این برنامه بخشیده است. هر چند این‌بار محسن کیایی، به‌جای رامبد جوان عهده‌دار میزبانی در برنامه شده است اما او به اندازه رامبد جوان، در اتاق‌های فکر و طراحی‌های این برنامه سهیم نیست و سکان این برنامه بیش از کیایی در اختیار محمد بحرانی است.
چقدر موفق بود؛ «هزار و یک» در حال حاضر یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های در حال پخش از تلویزیون محسوب می‌شود. برنامه‌ای که می‌توان آن را یکی از موفق‌ترین نسخه‌برداری‌های سیما در این سال‌ها از برنامه «خندوانه» به شمار آورد و دلیل این موفقیت هم حضور پررنگ عوامل تولید همان برنامه در فرآیند اجرای آن است. هرچند «هزارویک» با اجرای محسن کیایی هنوز از سایه سنگین شباهت با «خندوانه» بیرون نیامده اما می‌توان امیدوار بود در ادامه و به‌پشتوانه ایده‌های خلاقانه، به برندی مستقل و موفق تبدیل شود؛ اما راه زیادی برای این اتفاق، در پیش رو دارد.