بزرگنمايي:
پیام خوزستان - تسنیم / مجموعه تلویزیونی «یزدان» در کنار همه اتفاقاتی که شاید برای اولین بار با این سریال در تلویزیون رقم خورده اما به نظر می‌رسد منوچهر هادی در این سریال بیش از آنکه بازیگر باشد، کارگردانی است که مقابل دوربین ایستاده است.
این شب‌ها شبکه سه سیما با پخش سریال «یزدان» بار دیگر میزبان یکی از آثار منوچهر هادی بر قاب تلویزیون است؛ کارگردانی که پس از چند سال دوری از این رسانه، با اثری تازه به تلویزیون بازگشته است. هادی پیش‌تر با ساخت سریال «دلدادگان» در همین شبکه، موفقیت چشمگیری به‌دست آورد و توانست نگاه مخاطبان را به خود جلب کند.
در سال‌های اخیر، آثار منوچهر هادی در حوزه نمایش خانگی همچون «دل»، و نیز سریال تلویزیونی «آرماندو»، نتوانستند موفقیت‌های گذشته‌اش را تکرار کنند؛ موفقیت‌هایی که در کارهایی نظیر «خداحافظ بچه» برای ماه مبارک رمضان یا سریال‌های پرمخاطب «عاشقانه» و «نیسان آبی» به چشم می‌خورد.
با این حال، سریال «یزدان» توانسته با تکیه بر سوژه‌ای روزآمد، فیلمنامه‌ای اجتماعی و کارگردانی سنجیده، توجه مخاطبان را به خود جلب کند و در مقایسه با سریال «ناریا» از شبکه یک سیما، عملکرد موفق‌تری داشته باشد.
«یزدان» روایتگر زندگی عماد، مأمور شهرداری با بازی پژمان بازغی است که در قالب داستانی اجتماعی، به مسائل شهری روزمره و به‌ویژه نقش شهربان‌ها می‌پردازد. پیش از آغاز پخش این مجموعه، شایعاتی مبنی بر سفارشی بودن آن از سوی شهرداری تهران مطرح شده بود و حتی برخی توصیه می‌کردند آن را با دید یک سریال سفارشی تماشا کنیم. با این حال، روایت، کارگردانی و بازی‌ها، تصویر متفاوتی از آن ارائه داده‌اند.
«یزدان» برخلاف بسیاری از سریال‌های سفارشی، گرفتار شعارزدگی و اغراق‌های محبوب و رایج سازمانی نشده است. این نکته مثبتی است که منوچهر هادی توانسته هم دغدغه‌های سفارش‌دهنده را در نظر بگیرد و هم حقوق مخاطب را پاس بدارد؛ رویکردی که شاید الگویی مناسب برای سایر سفارش‌گیرندگان آثار نمایشی باشد.
اگر با دقت به فیلمنامه و ساختار داستانی «یزدان» بنگریم، درمی‌یابیم که این سریال از انسجام روایی و کشش دراماتیک قابل‌توجهی برخوردار است. پرداختن به مسائل اجتماعی و معضلات زیست‌محیطی شهر تهران در این مجموعه، نه‌تنها تحسین‌برانگیز است، بلکه پیش‌تر کمتر در قاب تلویزیون بدان پرداخته شده بود. مخاطب در بسیاری از صحنه‌های «یزدان»، با تصاویری مواجه می‌شود که شاید برای نخستین‌بار این‌گونه بی‌پرده و واقع‌گرایانه به نمایش گذاشته می‌شوند.
هرچند در قسمت‌های ابتدایی، تلاشی برای ترسیم چهره‌ای قهرمان‌گونه از شهردار دیده می‌شد، اما به‌تدریج از لحن شعاری و رویکرد تبلیغاتی سریال کاسته شد و اکنون با مجموعه‌ای مواجهیم که سعی دارد روایتی صادقانه و کمتر شنیده‌شده از زندگی در کلان‌شهر تهران ارائه دهد. روایت‌هایی از دل شهر که به مرور بر جذابیت سریال افزوده‌اند.
شخصیت اصلی داستان، «عماد» با بازی پژمان بازغی، سرپرست تیم عملیاتی شهرداری در سامانه 137 است؛ شخصیتی که در جریان مأموریت‌های روزانه‌اش با بخش‌هایی از جامعه مواجه می‌شود که اغلب در حاشیه نگاه رسمی و رسانه‌ای قرار دارند. افرادی فراموش‌شده، با قصه‌هایی پیچیده و چالش‌هایی انسانی که لایه‌های پنهان زندگی شهری را بازنمایی می‌کنند.
«یزدان» منوچهر هادی به عاقبت «ناریا» جواد افشار دچار می‌شود!
سریال «یزدان» از همان نخستین سکانس‌ها، مخاطب را با واقعیت‌های تلخ و تصاویر خشن جامعه‌ای روبه‌رو می‌سازد که کمتر فرصتی برای دیده‌شدن در رسانه ملی دارند. این اثر به کارگردانی منوچهر هادی، نه صرفاً یک درام تلویزیونی، بلکه نوعی «سند روایی» از زندگی طبقه کارگر و حاشیه‌نشینان است که با جسارتی کم‌سابقه در قاب تلویزیون به تصویر کشیده شده است.
فضاسازی، یکی از برجسته‌ترین نقاط قوت سریال «یزدان» به شمار می‌رود. استفاده از لوکیشن‌های واقعی در حاشیه شهر تهران، دیوارهای ترک‌خورده و رنگ‌پریده، و نورپردازی تیره و سنگین، همگی در خدمت خلق فضایی نفس‌گیر، واقع‌گرایانه و صادقانه هستند؛ فضایی که مخاطب را بی‌واسطه در دل موقعیت‌های تلخ و ملموس قرار می‌دهد.
در سکانسی به‌یادماندنی، هنگامی که یزدان از کوچه‌های تنگ و تاریک محل زندگی‌اش عبور می‌کند، سایه‌های بلند دیوارها او را احاطه می‌کنند؛ استعاره‌ای بصری از بن‌بست‌های زندگی یک حاشیه‌نشین. این تصاویر نه با اتکا به گفتار متن یا موسیقی احساس‌برانگیز، بلکه در سکوت و صرفاً با قدرت تصویر، مفاهیم خود را منتقل می‌کنند.
گفت‌وگوهای سریال نیز از ویژگی‌های شاخص آن است. دیالوگ‌ها نه شعارزده‌اند و نه تصنعی، بلکه برآمده از بطن همان جامعه‌ای‌اند که در قاب به تصویر کشیده شده. جمله‌ای چون «ما همونیم که از ما می‌ترسین» در صحنه‌ای از رویارویی یزدان با مأموران، با وجود سادگی، حاوی بار معنایی عمیق و روشنگرانه‌ای است که لایه‌های پنهان روابط قدرت و ترس در جامعه را آشکار می‌کند. ترکیب این دیالوگ‌ها با بازی‌های طبیعی بازیگران، لحظاتی را خلق کرده که گاه بیش از آنکه شبیه درام تلویزیونی باشند، رنگ و بوی مستند دارند.
از منظر جامعه‌شناختی، «یزدان» آینه‌ای است که بر بخش‌هایی از جامعه نور می‌تاباند که معمولاً در رسانه‌ها به حاشیه رانده می‌شوند. این سریال، با ترسیم پیوندهای پنهان میان فقر، اعتیاد، خشونت و نابرابری اجتماعی، تصویری جامع و چندلایه از یک سیستم معیوب ارائه می‌دهد. گرچه برخی منتقدان معتقدند که سریال در نمایش این مشکلات دچار اغراق شده یا راه‌حل روشنی به مخاطب ارائه نمی‌کند، اما باید در نظر داشت که وظیفه نخست یک اثر دراماتیک، ارائه راه‌حل نیست، بلکه طرح دقیق و جسورانه مسئله است.
نکته‌ای تأمل‌برانگیز در «یزدان»، تفاوت آشکار آن با دیگر سریال‌های اجتماعی تلویزیون است. این اثر بدون پرده‌پوشی، واقعیت‌های خشن و گاه تکان‌دهنده زندگی حاشیه‌نشینان را به تصویر می‌کشد. این جسارت را می‌توان در انتخاب سوژه‌ها، شیوه روایت و حتی به‌کارگیری بازیگران غیرحرفه‌ای که بسیاری از آنان واقعاً از همان مناطق آمده‌اند، مشاهده کرد؛ تلاشی که به سریال عمق و اصالتی متفاوت بخشیده است.
تصویربرداری با نور طبیعی، استفاده از رنگ‌های خاموش و خاکستری، و تدوین ریتمیک که در مواردی با فلش‌بک‌های غیرخطی همراه می‌شود، همگی در خدمت روایت‌اند و به تقویت بار دراماتیک اثر کمک شایانی می‌کنند. موسیقی متن نیز نه در نقش جهت‌دهنده به احساسات مخاطب، بلکه به‌عنوان پس‌زمینه‌ای کم‌اثر و هوشمندانه عمل می‌کند و اجازه می‌دهد تصاویر خود، بی‌واسطه سخن بگویند.
با این حال، در کنار همه این نقاط قوت، برخی کاستی‌ها نیز به چشم می‌خورد؛ از جمله در چهره‌پردازی شخصیت‌ها، به‌ویژه شخصیت «عماد» با بازی پژمان بازغی. باورپذیری او در نقش پدر دختری که خود اکنون مادر شده، با تردید همراه است. حضور بازغی در نقش یک پدربزرگ، دست‌مایه شوخی و طعنه بسیاری از کاربران فضای مجازی نیز شده است؛ چرا که اختلاف سنی میان بازیگر نقش عماد و بازیگر نقش نوه‌اش، به‌اندازه‌ای نیست که مخاطب را قانع کند.
همچنین بازی خودِ منوچهر هادی، که پیش‌تر در فیلم «حدود ساعت 8 صبح» اجرای روان‌تری از او دیده بودیم، در «یزدان» چندان درخشان و متقاعدکننده ظاهر نشده است. به نظر می‌رسد او در این سریال، بیش از آنکه بازیگر باشد، کارگردانی است که مقابل دوربین ایستاده است. شاید اگر این نقش به بازیگری دیگر واگذار می‌شد، در کنار سایر نقش‌آفرینی‌های قابل‌قبول سریال، تصویری کامل‌تر و هماهنگ‌تر از شخصیت‌ها ارائه می‌شد.